ارتباطات اجتماعی از منظر قرآن کریم

 

این مقاله با فرمت WORD می باشد و شما می توانید آنرا ویرایش کنید

فهرست مطالب

چکیده

فصل اول – کلیات

مقدمه 2

بیان مسئله 2

ضرورت پژوهش 3

اهداف پژوهش 6

اهداف فرعی 6

سوالات تحقیق 6

تعاریف عملیاتی و واژه های کلیدی 7

تعریف و مفهوم جامعه و اجتماع 7

تعریف و مفهوم ارتباط 8

انواع ارتباطات اجتماعی 9

انواع ارتباطات انسان 10

فصل دوم- مطالعات نظری

مقدمه 12

جامعه گرایی از دیدگاه عقلی 13

اهمیت ارتباطات اجتماعی  15

مفهوم ارتباط 16

مفهوم ارتباط اجتماعی 16

ارتباط اجتماعی از نگاه قرآن  17

مفهوم جامعه در قرآن  18

رابطه انسان با اجتماع 21

فصل سوم- چهارچوب نظری

مقدمه 23

3-1روش تحقیق 23

3-2 جامعه آماری مورد پژوهش 23

3-3 حجم نمونه 24

3-4 ابزار جمع آوری اطلاعات 24

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده ها 25

فصل چهارم-تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

مقدمه 27

الف-توصیف یافته های پژوهش 28

ب-بررسی سوالات تحقق 29

ب-1 بررسی سوال اول تحقیق 30

تبیین اصول ده گانه  31

اصل اول-عدالت  31

اصل دوم-احسان و محبت 35

اصل سوم-ادب 37

اصل چهارم-صبر و استقامت 41

اصل پنجم-صداقت 43

اصل ششم-تواضع 45

اصل هفتم –رعایت قانون و منطق 49

اصل هشتم-حفظ عزت 51

اصل نهم-آگاهی و عقلانیت 52

اصل دهم-رعایت حدود شرعی 54

ب-2 بررسی سوال دوم تحقیق 57

تبیین ده الگوی بهنجار ارتباطی از منظر قرآن کریم 59

تشکیل خانواده 59

ارتباط با خویشاوندان 62

تعاون در امور پسندیده 64

ایجاد پیوند دوستی و همدلی(وحدت مطلوب) 65

ارتباط در نتیجه هم آیین بودن 69

ارتباط با هم نوع 74

ارتباط در نتیجه اطاعت و پیروی سودمند 76

ارتباط در فرایند یاد دهی و یاد گیری(تعلیم و تعلم) 79

ارتباط در اثر مشورت کردن 81

ارتباط در فرآیند تبلیغ 83

شرح و تفضیل ده الگوی نابهنجار ارتباطی از منظر قرآن84

رابطه سلطه جویانه  84

رابطه منافقانه 87

رابطه متعصبانه  99

رابطه متکبرانه  108

نمامی کردن(سخن چینی،نجوا) 111

غیبت کردن 115

بخل و حسد نسبت به دیگران 119

سوء ظن به دیگران 124

شایعه پراکنی و فتنه انگیزی در جامعه  128

رابطه خصمانه 134

ب-3 بررسی سوال سوم تحقیق 135

جدول شماره 1-داستان های تاریخی 136

ادامه جدول شماره 1-چهره های تاریخی 137

ب-4 بررسی سوال چهارم تحقیق 138

جدول شماره 2- سظح جهت گیری و مضمون ارتباطی 139

فصل پنجم-نتیجه گیری

مقدمه 150

5-1 چند مصداق ارتباطی در قرآن کریم 150

5-2 ابعاد ارتباطی در قرآن کریم 151

5-3 ابعاد اجتماعی قرآن کریم 153

فهرست منابع 157

الف- منابع قرآنی  157

ب- سایر منابع158

 

مقدمه

قرآن ، پيام روشن الهي است كه همه ي انسان ها را به راستي و رستگاري دعوت مي كند

انسان در قرآن موجودي اجتماعي و مسئول است ؛ موجودي اجتماعي كه بر او فرض شده در همه ابعاد زندگي ، مسائل انساني را كه جايگاه خليفه اللهي او را تثبيت مي كند رعايت كند  شخصيت وي در جامعه شكل مي گيرد و هويت واقعي اش در اجتماع ظهور و بروز مي يابد ، بنابراين قرآن كريم نه تنها به جامعه و اجتماع انساني اهتمام دارد ، بلكه بهترين شكل جامعه و متمدن ترين صورت آن را بيان و معرفي مي كند و به شئون اجتماعي انسان توجهي جدی دارد 

بي ترديد ، انسان نيازمند زندگي گروهي و حيات اجتماعي است ، چون اجتماعي بودن لازم حيات او ست  ممكن است كسي در دير يا صومعه اي زندگي انفرادي داشته باشد ؛ اما چنين زيستي براي وي زندگي انساني يعني حيات مسئولانه نخواهد بود ، زيرا زندگي واقعي انساني آن است كه بكوشد اولاً خود هدايت شود و ثانياً در مقام هدايت ديگران برآيد  اگر از علوم و فنون بهره اي ندارد ، از ديگر همنوان خويش ياد گيرد و چنانچه عالم است ، دانش خويش را به ديگران تعليم دهد و اگر همگان عالم اند ، با تضارب آرا به مقام برتر علمي شان افزوده شود و به فن آوري و ابتكار موفق شوند  چنانكه در حال ضلالت وگمراهی هستند از راهنمايان ، هدايت جويد و در مقام هدايت ، هادي گمراهان گردد  در اين گونه از جوامع انساني ، فرد گوشه گير يافت نمي شود ، چون چنين اموري لازم حيات انساني است ؛ ولي زندگي فرد منزوي ، حيات به معناي مصطلح و واقعي نيست 

قوانین و مقررات قرآن به گونه ای تشریع شده است که می تواند جامعه انسانی را به کمال و سعادت رهنمون سازد و همه افراد جامعه را به فضیلت انسانی ارتقا دهد  روش اجتماعی قرآن همانند شیوه جوامع امروزی بر اساس بهره وری مادی و اجتماعی بر مبنای تقوای الهی است ؛ یعنی در جامعه دینی ، عدالت اجتماعی و شئون عبادی با هم پیوند خورده اند تا روح توحید و وحدانیت را در جامعه احیا کنند  لازمه حیات انسانی ، توجه به فضای جمعی و اجتماعی است ، زیرا ادامه حیات فردی برای او مقدور نبوده و ضرورت یا طبیعت ، وی را به سمت جامعه می کشاند ،از این رو لازمه خلقت آدمی ، ادامه حیات در نظام اجتماعی است 

بر این اساس ، دور از حقیقت و صواب است که گفته شود انسان ذاتاً تمایلی به جمع ندارد و ذات و طبیعت او انفرادی است و برای فرار از این نابسامانی ذاتی ، انسان ها دور هم گرد آمده و جوامعی را با اداره یک قدرت قانونی مرکزی تشکیل می دهند 

 

بیان مسأله

انسان از بدو خلقت براي آنكه به زندگي و حيات خويش معنا ببخشد ، نيازمند شناخت بوده است و اين شناخت بدون ايجاد ارتباط باخود و پيرامون خود امكان پذير نبوده است به عبارت بهتر ارتباط انسان با خود ، اجتماع ، طبيعت و بالاخره منشاء و مبدأ خلقت ،خداوند متعال عينيت مي يابد ، در پرتو اين شناخت و ارتباط است كه مي تواند بينديشد و به واقعيت هاي هستي دست يابد و بر اين اساس ، نقشي تعيين كننده در رسيدن به كمال و سعادت دارد 

قرآن يگانه معجزه جاويدان پيام آور رحمت و راهنماي انسان از سوي خداوند است  راهنمایی که راه ورسم چگونه زیستن و چگونه تعامل داشتن با دیگران را می آموزدبا توجه به شرایطدنیای امروز و ضرورت ارتباطاجتماعی بین انسانها،بهره گیری از قرآن کریم به عنوان منشور هدایت و آگاهی بخشی به توده ها بشریت بسیار اهمیت دارد

بهتر است براي توصيف نقش هدایت گری قرآن از خودش مدد بگيريم  خداوند متعال در سوره اسراء آیه9 هدف و کارکرد قرآن را اینگونه بیان مي فرمايد :

انّ هذا القرآن يهدي للتي هي اقوم  «قطعاً اين قرآن شما را به استوارترين راه هدايت مي كند » اسراء /9

از این رو بررسیشرایطارتباطی مطلوب بین انسانهااز منظرآیات قرآنکریم با تاکید بر مضامین ارتباطی بسیار حایز اهمیت است و بطور مشخص باید به دنبال پاسخاين پرسش باشیم كه؛نگاه قرآن كريم درباره ارتباطات انساني در عرصه اجتماع چيست ؟ براي پاسخ به اين سوال با توجه به آنچه در تقسيم انواع ارتباط انسان با پيرامون بيان گردید ارتباط با خدا ،خود ، محيط زيست (طبيعت) و اجتماع چهار حوزه ارتباطي انسان است 

براي نمونه به برخي از اين نوع ارتباطات كه در تقسيم بندي كلي از آيات قرآن برداشت مي شود اشاره مي كنيم :

1- ارتباط انسان با خدا موضوعاتي مانند : خداشناسي،نياز انسان به خدا ، پرستش

2- ارتباط انسان با خود : خلقت و آفرينش انسان ، از كجا آمده ام ، آمدنم براي چيست ؟ و به كجا مي روم ؟

3- ارتباط با طبيعت : شناخت طبيعت و محيط زيست ،زيباي آفرينش ،تعامل با محيط زيست ، منابع و نعمت هاي خدادادي

4- ارتباط انسان با اجتماع : تعامل و ارتباط بين فردي ، گروهي و اجتماعي ،شناخت افراد جامعه ، ارتباط موثر و سودمند و ارتباط مخرب و مضر و 

آنچه دراین تحقيق مد نظر است ارتباطات از نوع اجتماعي است  كه انسان با ايجاد ارتباطات انساني آن را محقق مي نمايد

قرآن كريم در آيات متعددي به اين نكته اشاره دارد كه براي انسان نازل شده است و اساساً مخاطب اصلي آن و به عبارت واضح تر تنها مخاطب انسان است قرآن كتاب هدايت انسانهااست

«هديً للناس»(سوره بقره185) ، «هذا بيان للناس»(سوره آل عمران 138)،«هذا بصائر للناس»(سوره جاثیه20) و «هذا بلاغ للناس»(سوره ابراهیم52)از جمله عبارات قرآني است كه به اين موضوع تاكيد دارد 

از اين رو ضروري است به ابعاد ارتباطات انساني از منظر كتاب انسان ساز قرآن پرداخته شود  تا از اين رهگذر توشه برگيريم و در مسير زندگي گام برداريم صداقت ، زيركي و دقت ، احترام متقابل ، مشورت كردن ، كنترل رفتار و عصبانيت ، صلح و دوستي ، اتحاد و همدلي ، ارتباط منافقانه ، ارتباط با خانواده شيوه هاي تربيت فرزند ، تعامل با همسر ، پرهيز از گمان بد يا سوء ظن ، پرهيز از غيبت ، تهمت ، تفرقه افكني و تعاون و همدلي داشتن و از جمله مواردي هستند كه به عنوان موضوعات ارتباط اجتماعی در قرآن مطرح شده است 

آنگونه که بررسي مي شود اين نوع ارتباطات به دو محور كلي قابل تقسيم هستند  برخي از اين ارتباطات جنبه مثبت و داراي بار ارزشي بوده و در واقع به نوعي هنجارهاي اجتماعي را شكل مي دهند و دسته ديگر جنبه ضد ارزشي و پايه گذار ارتباطات غلط و نابهنجار درجامعه می شوند 

می توان مسئله را این گونه طرح کرد که آیا انسان با طبع اولی خود متمدن است و به دیگران می پیوندند تا از آن ها نفع ببرد و متقابلاً سود رساند؛ یا طبعاً متوحش است و با دیگران می جوشد تا فقط از آنان نفع ببرد و به سخن دیگر ، آیا انسان متمدن بالطبع است یا متوحش و مستخدم بالطبع ؛ رفتار انسان با کدام یک از امور پیوند خورده است 

شایان ذکر است که نظام اجتماعی بر مبنای این امور و رفتارها می تواند متفاوت باشد ، به همین جهت بسیاری از دانشمندان به این فکر افتاده اند که با وضع چه قوانینی می توان سلوک راه کمال را برای انسان رسم کرد ، زیرا با اختلاف مبانی زندگی اجتماعی ، نظام های اجتماعی نیز گوناگون می شوند 

با چنین نگرشی در این تحقیق به « گونه شناسیآیات قرآن کریم از منظر ارتباطاتاجتماعی»می پردازیماما با توجه کثرت آیات قرآن کریم این تحقیق در محدوه بيست مضمون ارتباطی انجام می گیرد

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.