این فایل دارای word و قابل ویرایش می باشد.
تصحیح و تحشیه کتاب تاریخ انقلاب ایران از دوره ناصرالدین شاه تا حاکمیت مجلس علیه محمد علی شاه

فهرست مطالب

چكيده

مقدمه

فصل اول :

1-1سيد جمال الدين نخستين هوا خواه اتحاد و اسلام

فصل دوم :

2-1امتياز تنباكو و نتايج آن

فصل سوم :

3-1كشته شدن ناصرالدين شاه

فصل چهارم :

4-1مظفرالدين شاه و اعطاي مشروطيت

فصل پنجم :

5-1محمدعلي شاه و قانون اساسي از جلوس سلطنت تا توپ بستن به مجلس

فصل ششم:

6-1معاهده دولتين روس انگليس از نقطه نظر ايران

فصل هفتم :

7-1لطمه 23 ژوئن 1908 {م} و به هم خوردن مجلس اول

فصل هشتم :

8-1دفاع تبريز

فصل نهم :

9-1سقوط تبريز و هيجان ايالات

فصل دهم :

10-1غلبه ملت و خلع محمد عليشاه و اعاده مشروطيت

فصل يازدهم :

11-1جلوس سلطان احمد شاه و تشكيل مجلس ثاني

منابع

چكيده انگليسي

چكيده

بررسي تحولات سياسي ايران از دوران فعاليت سياسي سيد جمال الدين اسد آبادي تا جلوس احمد شاه از مهم ترين مباحث تاريخ سياسي معاصر ايران محسوب مي شود . در اين دوره 2 گزينه مرتبط به هم تحولات را رقم زده است :

الف ) تحولات داخلي ايران

ب) نگاه غرب به تحولات داخلي ايران

بي شك هر دو مرتبط به هم بوده اند در اين راستا مورخين ايراني و غربي مطالبي به رشته تحرير درآورده اند . از ميان نويسندگان غربي مي توان نوشته هاي ادوارد براون را نام برد محتواي كتاب وي حاوي نكات برجسته اي است كه تا حدودي بيطرفانه جنبه هاي وقايع نگاري دوره مزبور را به رشته تحرير كشيده است وي بدون جهت گيري خاصي تحولات داخلي را متاثر است آگاهي عمومي و استبداد دستگاه دولتي مي داند اداوار بروان نوشته هاي خود را در 11 بخش متفاوت ولي مرتبط به هم نوشته است . عمده ترين نگاه وي به بخش تحولات مشروطه است . وي استبداد محمدعلي شاه را سخت ترين دوره تاريخ معاصر ايران مي داند . نسخه خطي كه به راهنمايي استادان محترم تصحيح و تحشيه شده ماده خامي بوده است كه در تاريخ نگاري جزء سرچشمه هاي اصلي محسوب مي شود به همين خاطر بر آن شده ام تا مطالب را بر اساس روشن نمودن وقايع تاريخي نه تنها تصحيح بلكه توضيح دهم.

مقدمه

کتاب تاريخ انقلاب ايران از متون مهم و معتبر تاريخي مربوط به دوران قاجاريه است که وقايع زمان را در يازده فصل از سلسله وقايع تنباکو و تاثير آن بر ساختار اجتماعي ايران تا جلوس احمد شاه بر تخت سلطنت را در بر مي گيرد.

مولف کتاب نامعلوم است و درباره انگيزه تأليف کتاب هم سخني به روشني در متن نيامده ولي از فحواي کلام چنين استنباط مي شود که وي علاقه وافري به ذکر وقايع دوره مشروطيت داشته و خواسته متن مهم را در معرض ديد اهل فن قرار دهد. بي شک اين اولين متني نيست که محققين و نويسندگان تاريخي در خصوص تاريخ ايران از منظر تحليل وقايع علاقه نشان داده اند. مطالعه موردي در خصوص محتواي سفرنامه هائي که سياحان نوشته اند چنين معلوم مي شود که ايران بواسطه موقعيت مهم جغرافياي سياسي ـ فرهنگي مطمح نظر آنان نيز بوده است. و متن حاضر نيز از اين قاعده مستثني نيست.

باري کل کتاب شامل يازده فصل مي باشد که فصل اول شامل:

مطالبي است در خصوص سيد جمال الدين اسدآبادي که به نخستين هواخواه اتحاد اسلام معروف بوده است.

در فصل دوم، امتياز تنباکو و پي آمدهاي آن به تفصيل توضيح داده شده است.

کشته شدن ناصرالدين شاه و شيوه برخورد حاکميت با قاتل ايشان از جمله وقايع مهم فصل سوم متن مي باشد.

اعطاي مشروطيت توسط مظفرالدين شاه به مردم از جمله مطالب ارزشمند فصل چهارم است. در فصل پنجم، مطالب و مسائل مربوط به محمد عليشاه و قانون اساسي از زمان جلوس وي به تخت سلطنت تا به توپ بستن مجلس آورده شده است.

فصل ششم متن، شامل وقايع و پي آمدهاي معاهده دولتين روس و انگليس از نظر ايران است.

لطمه بيست ژوئن 1907 ميلادي بر ساختار سياسي ايران از جمله وقايع و مطالبي است که نويسنده به تفصيل در فصل هفتم به آن پرداخته است.

دفاع قهرمانانه مردم غيور تبريز از آزادي از جمله مطالبي است که در فصل هشتم به آن پرداخته شده است.

سقوط تبريز پس از دلاوريها و ايستادگيهاي دليرانه و هيجانات ايالات از جمله مطالب مهم مندرج شده در فصل نهم مي باشد.

فصل دهم شامل وقايع مربوط به غلبه ملت بر محمد عليشاه و خلع وي از سلطنت و اعاده مشروطه است.

سيد جمال الدين نخستين هوا خواه اتحاد اسلام

مولف گويد : «در تابستان 1092 [م][1] زماني که دار العلم کمبريج[2] به قدوم هيأت[3] (هواخواهان توسعه مدارس) شرف اندوز بود از نگارنده چنين خواهش رفت که در موضوع اتحاد اسلام نطقي در محضر آن هيأت محترم ايراد نمايد. در ضمن آن نطق به خاطر دارم شکوک[4] و احتمالات خود را در اصل وجود اتحاد اسلام اشاره نموده بدون تدقيق حصول اين معني را نزديک به محال تعبير نموده ام. اگر چه گمان دارم هنوز هم ابواب اعتراض بر اين مساله مفتوح مانده و دست ايرادات از دامن اين موضوع کوتاه نشده باشد. زيرا به زعم مغربيان اتحاد اسلام زاده يک نوع عصبيتي است که به تعصبات (اتحاد آلمان) و (اتحاد اسلام) يا (اتحاد امپراطوريهاي بريتانيا) بي شباهت نيست بلکه مسلم است».

درجه و شدّت آن عصبيت خيل کمتر از اين تعصبات است. زيرا اولاً: اتحاد اسلام امري است قابل مدافعه و شايسته حمايت و ثانياً: اساس اين اتحاد بر يک عقيده عمومي مبتني است که مباني آن هم با نظريات عقليه موافقت دارد. و حال آنکه اتحادهاي سائره اساسش جز بر يک نژاد عمومي مبتني نيست و [شايد] مبنايش هم آن طور با نظريات عقليه موافقت ننمايد. و شک و شبهه ئي نيست که حوادث و وقايع اخير[5]حس اخوت و اتحاد و شرکت در منافع را در ملل اسلامي توليد نموده است.

چنانچه ديده مي شود بعضي از ممالک مستقله اسلاميه مانند عثماني و ايران و مراکش که استقلال و مليت آنان از طرف دول اروپا[6] تهديد و انذار مي شود بيم اضمحلال و خوف هلاک آنان را بيدار و هوشيار[7] و به خطرات عموميه آگاه نموده و محقق است تدريجاً آنها را به جانب يک اساس متين محکمي سوق مي دهد. با اين ملاحظه و نظر ممکن است از وجود اتحاد اسلام سخني رانده شود. مسلم است حرکت و جنبشي که در اين سي ، چهل سال اخير در عالم اسلام مشهود گشته و کم و بيش آثار و علائم موثره اش از حيث سياست و دين در عثماني ـ ايران ـ مصر ـ مراکش ـ قريم و هندوستان پديدار شده بدون ترديد بواسطه غلبه و مظفريت دولت ژاپن بر دولت روس تقويت و تاييد يافته است. زيرا اين تفوق و تقلب بر عالميان ثابت مبرهن داشت در صورتيکه ملل آسيايي [2] در تکميل قشون و سلاح با ملل اروپائي مساوي و مشابه باشند قابليت و استعداد آن را دارند که در ميدان مبارزت در مقابل قوي ترين عساکر دول اروپا خودداري و مقاومت نمايند. ولي اگر بخواهيم ابتداي اين حرکت و جنبش را تحقيقاً بدست آوريم خيلي بيشتر از اينها است چه نهضت اصلاحيه ملت عثماني که به يمن اقدامات (شناسي افندي) و (ضيا پاشا) و (کامل بيک) نخستين رجال انجمن (جوانان ترکي) رسماً شروع و به اعطاي مشروطيت در 23 ديسامبر 1876 [م] [8] منتهي گرديد از پنجاه سال قبل شروع مي شود و اين حرکت اصلاح در ايام مظلم جنگ عثماني و روس روي به فترت نهاد و در تحت حکومت مستبدانه سلطان عبدالحميد به کلي محو و نابود شد

مظفرالدين شاه و اعطاي مشروطيت

اخلاق و اطوار اعليحضرت مظفرالدين شاه مرحوم که اعطاي آزادي و مشروطيت، سلطنت کوتاه وي را از خاطر تاريخ محو نمي کند به مراتب از اخلاق و اطوار پدر و اسلافش متفاوت و متباين بوده. طبيعت سليم و مهربان او با ضعف بنيه و حالت ماليخوليايي و اجتناب از ظلم و خونريزي و استنکاف از رد مسمولات[1] و خوف از عدم قبول عامه و فقدان قوت نفس و اقدام گذشته از آنکه به جسم او رنجوري و صدمه[2] وارد آورد دولت و سلطنت ايران را نيز موجب خرابي و مورث تزلزل گرديد و با هيچ وجه روش و سلوک جابرانه پدر را که موجب تنفر و عدم رضايت عموم گرديده بود تأسي ننمود. همچنانکه به وضوح پيوست بعد از واقعه[3] دخانيات امين السلطان از طرفداري و هواخواهي انگليس که مسلک پولتيکي[4] خود قرار داده بود دست برداشت و با روس پيمان معاهدت و عقد هواخواهي بست ولي چون در نوامبر 1896 [م][5] از صدرات معزول و به قم عزلت گزيده بود نمي توانست به مقاصد و عقايد جديده خود اثر و ثمري مترتب[6] نمايد. در اين وقت مقام صدرات به رقيب او امين الدوله که مردي آزادي خواه و وطن پرست [بود] و در فوريه 1897 [م][7] از تبريز احضار شده بود و وزارت داخله را داشت محول گرديد يعني در ماه ژوئن[8] به رياست وزراء و در اوت به صدرات عظمي بر آمد.

منابع :

1 - آبراها ميان ، يرواند - 1383- ايران بين دو انقلاب- مترجمان ، فيروزمند ، كاظم – شمس آوري ، حسن – مدير شانه چي ، محسن - انتشارات مركز – تهران .

2- با مداد ، مهدي -1371- شرح حال رجال ايران – انتشارات زوار – چاپ چهارم – مجلات – تهران .

3- بزرگ اميد ، ابولحسن – 1363از ماست كه برماست – دنياي كتاب – تهران .

4- تيموري ، ابراهيم – 1363 – عصر بي خبري ، انتشارات اقبال – تهران .

5- حلبي ، علي اصغر – 1374 – تاريخ نهضتهاي دينی ، سياسي معاصر – انتشارات بهبهاني– چاپ دوم – تهران .

6- دولت آبادي ، يحيي – 1362 – حيات يحيي – انتشارات فردوس – جلد 1 – تهران .

7- سرلتي ، حسام – تقويم تطبيقي يكصدوچهل و يك سال – انتشارات زوار – تهران .

8- شميم ، علي اصغر – 1374-ايران در دوره سلطنت قاجار – انتشارات اقبال – تهران

9- طلوعي ، محمود – 1377 – از طاووس تا فرح – انتشارات علم – تهران .

10- طلوعي ، محمود – 1381 – هفت پادشاه – نشر علم – جلد 2 تهران .

11- فرمانفرمائيان ، حافظ – 1341- خاطرات سياسي امين الدوله – انتشارات امير كبير – تهران .

12- كرزن ، جرج -ن-لرد . 1349- ايران و قضيه ايران- مترجم ، وحيد مازندراني ، غلامعلي -انتشارات بنگاه ترجمه و نشر كتاب – جلد 1- تهران .

13- كرماني ، ناظم السلام – 1384 – تاريخ بيداري ايرانيان – انتشارات امير كبير – تهران

14- كسروي ، احمد – 1359- تاريخ مشروطه ايران – انتشارات اميركبير – جلد 1 و 2 – تهران .

15- كسروي ، احمد . 1379 – تاريخ هيجده ساله آذربايجان – انتشارات صداي معاصر. تهران.

16- محيط مافي ، ميرزاهاشم – 1363- مقدمات مشروطيت - به كوشش تفرش ، مجيد – جان فدا ، جواد– انتشارات فردوسي – تهران .

17- مرورايد ، يونس – 1377- از مشروطه تا جمهوري نگاهي به ادورا مجالس در دوران مشروطيت – نشر اوحدي – جلد1 ، تهران .

18- مستوفي ، عبدالله 1377 – شرح زندگاني من ، انتشارات زوار – جلد 2و1 ، تهران .

19-ملك زاده ، مهدي – 1362 – تاريخ انقلاب مشروطيت ايران – انتشارات علمي – همه جلد ها – تهران .

20- هدايت ، مهدي قلي خان – 1375 – خاطرات و خطرات – انتشارات زوار – تهران

21- هوشنگ مهدوي ، عبدالرضا – 1381 – تاريخ روابط خارجي ايران – انتشارات امير كبير . تهران .

22- ورهرام ، غلامرضا ، 1385- نظام سياسي و سازمان هاي اجتماعي ايران در عصر قاجار – انتشارات معين – تهران .