بررسی عوامل موجه فشارهای عصبی و نقش فشارهای عصبی در کارآیی مدیران

این فایل با فرمت ورد و آماده پرینت می باشد.

ضمنا این فایل دارای پرسش نامه نیز می باشد.

فهرست مطالب

فصل اول : كلیات

مقدمه

تعریف موضوع

فرضیات تحقیق

اهمیت موضوع

اهداف تحقیق

قلمرو تحقیق

تعریف واژه‌های عملیاتی

محدودیتهای تحقیق

فصل دوم : مبانی تئوریك و پیشینة پژوهش

تاریخچه تحقیق پیرامون فشار عصبی

فشار عصبی چیست؟

اجتناب‌ناپذیر بودن فشار عصبی

مراحل فشار عصبی

مدلی برای تحلیل فشار عصبی

منابع فشار عصبی

1-عوامل طبیعی

1-1)محیط خانواده

1-2)محیط اجتماع

2- عوامل سازمانی

2-1) عوامل مربوط به خود سازمان

2-1-1) ساختار سازمانی

2-1-2) جو سازمانی

2-1-3) محیط فیزیكی

2-1-4 ) تضادهای صف و ستاد

2-2) عوامل مربوط به شغل

2-2-1) ابهام نقش

2-2-2 ) افراط نقش (كمی و كیفی)

2-2-3 ) تفریط نقش

2-2-4) تعارض نقش

2-2-5) روابط بین افراد

2-2-6 ) فزونی اطلاعات

2-2-7 ) نكات مربوط به مسیر ترقی

2-2-8 ) تحرك جغرافیایی

2-2-9 ) مشاغل مدیریتی

2-2-10) انتظارات نقش

2-2-11) مسئولیت برای دیگران

2-2-12) ادراك عصبی

عوامل مؤثر در تعدیل فشارهای عصبی

1) ادراك

2) اختلافات فردی

3) ارزشها

4) شخصیت

5) حمایت اجتماعی

6) تجربه شخصی

نتایج فشارهای عصبی

1- نتایج رفتاری

1-1)عملكرد

1-2)غیبت

1-3)رضایت شغلی

1-4)تصمیم‌گیری

1-5)انحرافات اجتماعی

2- نتایج جسمی و فیزیولوژیكی

2-1) بیماریهای قلبی و عروقی

2-2) بیماریهای دستگاه گوارش

2-3) بیماریهای پوست

2-4) رابطه فشار عصبی با سیستم دفاع ایمنی

2-5) سرطان

2-6) سردردها و فشار عصبی

3- نتایج و عوارض روانی فشارهای عصبی

3-1) اضطراب

3-2) ناكامی

3-3) افسردگی

فصل سوم : فرایند تحقیق

روش تحقیق

روش جمع‌آوری اطلاعات

پرسشنامه‌های تحقیق

جامعه آماری

روشها و فنون آماری مورد استفاده

تكنیك همبستگی

تحلیل واریانس

فصــل اول

كلیــات

مقدمه

در فصل اول این تحقیق به كلیات مربوط به موضوع پرداخته شده و بیان موضوع تحقیق ، اهمیت موضوع و هدف و محدودیتهای تحقیق از جمله بخشهای مشمول در این فصل می‌باشند.

تحقیقات انجام شده بر این نكته تأكید دارند كه استرس عكس‌العمل افراد در مقابل عوامل ایجاد كننده فشار عصبی می‌باشد. علل زیادی برای فشارهای عصبی نام برده شده است كه برخی از این علل را می‌توان در سازمانها و برخی دیگر را نیز در محیط اجتماع و خانواده یافت. در این تحقیق سعی گردیده است ابتدا برخی از علل ذكر شده برای فشارهای عصبی كه ریشه در كهیط سازمانی و محیط اجتماع و خانواده دارند بیان بررسی گردد و سپس این عوامل در ایجاد فشارهای عصبی در مدیران شركت ماشین‌سازی اراك پرداخته شود.

فشارهای عصبی دارای عوارض و اثرات بسیاری می‌باشند. تحقیقاتی نیز در زمینه اثرات فشارهای عصبی بر روی اعضاء سازمانها انجام گرفته است و برخی از این تحقیقات نیز این اثرات را دسته‌بندی كرده‌اند. در این تحقیق نیز پس از بررسیهای انجام شده اثرات این فشارها بر روی كارآیی مدیران مورد بررسی قرار گرفته است و به این نكته پرداخته شده است كه این فشارها تا چه حد عملكرد مدیران شركت را تحت تأثیرقرار می‌دهند.

نكته قابل توجه دیگر این است كه تحقیق پیرامون فشارهای عصبی نیز مانند بسیاری از تحقیقات دیگر با محدودیتهایی روبرو بوده است. از جمله مهمترین این محدودیتها نیز می‌توان از عدم همكاری برخی از مدیران در پركردن پرسشنامه‌های تحقیق، ندادن اطلاعات كافی در زمینه موضع تحقیق توسط مسئولین برخی از واحدها و كمبود منابع و مآخذ جدید درباره موضوع در داخل كشور را نام برد كه در این فصل به بیان تفصیلی هر یك از موارد فوق پرداخته خواهد شد.

بیان و تعریف موضوع

موضوع این تحقیق «بررسی عوامل فشارزا و نقش فشار عصبی دركارآیی مدیران كارخانه ماشین‌سازی اراك » می‌باشد. جهت بیان دقیقتر موضوع تحقیق بطور مختصر به تشریح ‌آن پرداخته می‌شود.

همانگونه كه از عنوان این تحقیق پیدا است این تحقیق شامل دو بخش اصلی می‌باشد كه مبنای كار تحقیقاتی مورد نظر را تشكیل می‌دهند. بخش نخست این تحقیق به عوامل ایجاد كننده فشار عصبی اختصای دارد و بخش دوم به بررسی رابطه بین فشار عصبی و كارآیی مدیران مربوط می‌شود.

فشار عصبی ممكن است متعادل و سازنده بوده و نتایج مثبتی در عملكرد شخص ایجاد نماید و یا اینكه از میزان متعادل كمتر یا بیشتر بوده و نقش مخرب در عملكرد شخص داشته باشد. اگر قرار است كه مدیران سازمانی فعالیتهای آن سازمان را جهت نیل به اهداف هماهنگ نموده و برنامه‌ریزیها و سازماندهیها و سایر وظایف خود را انجام دهند فشار عصبی می‌تواند در این فعالیتها نقش مثبت یا منفی ایفا نماید و موجباتی را فراهم سازد كه مدیر فعالیتهای خود را بطور مطلوب یا نامطلوب انجام دهد. مدیریت از حرفه‌هایی است كه بیش از مشاغل دیگر با فشارهای عصبی سرو كار دارد و در صورتی كه فشارهای عصبی از حد معینی بالاتر رفت تغییراتی در ابعاد سازمانی مشاهده خواهد شد. اگر فشار عصبی مدت زیادی در مدیر باقی بماند ممكن است صدمات جبران‌ناپذیری نیز به وی وارد نماید.

فشارهای عصبی وارده به افراد ممكن است دارای علل متعددی باشند. گاهی فشارهای عصبی در سازمان ناشی از عوامل محیطی بیرون از سازمان از قبیل خانواده و مشكلات مربوط به آن همچون مرگ عزیزان ناشی می‌شوند و گاهی نیز عوامل بیرونی شامل محیط بیرون از خانواده، همچون تغییرات تكنولوژیكی و عدم اطمینان ناشی از ‌آن و تغییرات سیاسی منبع فشار عصبی افراد واقع می‌شوند. همچنین گاهی نیز فشارهای عصبی ممكن است ریشه در درون سازمان داشته باشد. عوامل فشارزای درون سازمان نیز گاهی به خود شغل مربوط می‌شوند و گایه نیز به درون شغل بستگی نداشته و به عوامل سازمانی دیگر از قبیل همكاران، تهدید مرئوسان و گرفتاریهای مالی و غیره مربوط می‌گردند. بنابراین در این تحقیق سعی می‌شود كه تعیین شود آیا عوامل محیطی و سازمانی در كارخانه ماشین‌سازی اراك باعث ایجد فشار عصبی در مدیران می‌شوند؟ همچنین به تعیین این مطلب پرداخته می‌شود كه در صورت مؤثر بودن این عوامل اثر كدامیك ازاین دو عامل در فشارزایی بیشتر است.

دسته‌بندی‌های متعددی در كتب علمی از عوامل فشارزا انجام گرفته است. یكی از نویسندگان این عوامل را به دو دسته كلی عوامل درون سازمان و عوامل بیرون‌زا سازمان تقسیم كرده است كه عوامل درون سازمان خود به چهار دسته عوامل فیزیكی ، شغلی ، گروهی و عوامل سازمانی تقسیم شده‌اند. عوامل فیزیكی ایجاد كننده فشار عصبی دربرگیرنده مسائل فیزیكی محیط كار از قبیل نور، صدا و غیره می‌باشند و عوامل شغلی نیز به جزئیات مربوط به شغل از قبیل تعارض نقش، كارزیاد، تغییر ، محدودیتهای زمانی و غیره مربوط می‌شوند. همچنین عوامل گروهی شامل مسائل درون‌گروهی از قبیل فرمهای درون‌گروهی مخالف و عدم انسجام گروهی و غیره می‌باشند و عوامل سازمانی نیز در برگیرنده مسائل مربوط به ساختار سازمان و رفتار رهبر و كاغذبازی و غیره می‌باشند همچنین عوامل خارج از سازمان به سه دسته عوامل خانوادگی، عوامل مالی و عوامل اجتماعی تقسیم گردیده‌اند.[1]

با توجه به مطالبی كه درباره موضوع تحقیق بیان شد می‌توان متغیرهای این تحقیق را مشخص ساخت. یكی از متغیرهای این تحقیق فشار عصبی یا استرس می‌باشد و متغیرهای دیگر عوامل ایجاد كننده فشار عصبی و كارآیی مدیران می‌باشند كه در صفحات بعد توضیحات بیشتری درباره آنها داده خواهد شد. تغییر در عوامل ایجادكننده فشار عصبی به كم و زیاد شدن میزان فشار عصبی مدیران منجر خواهد شد و هنگامی كه میزان فشار عصبی كم و زیاد گردد كارآیی یا عملكرد مدیران نیز دستخوش تغییراتی خواهد شد. بنابراین باید تعیین نمود كه عوامل ایجاد كننده فشارهای عصبی كدامند و كاهش و افزایش آنها برعملكرد مدیران چه تأثیری می‌گذارد.

نكته قابل توجه این است كه عوامل ایجادكننده فشار عصبی ممكن است اثر متفاوتی بر روی افراد مختلف داشته باشند. یك عامل ممكن است برای مدیری فشار عصبی خفیفی ایجاد نماید در حالی كه ممكن است برای مدیر دیگر فشارزایی بالایی داشته باشد. درهر صورت هنگامی كه مدیری دچار فشار عصبی می‌شود حالتی در او ایجاد می‌شود كه ممكن است احساس ناكامی، تنش و تعارض و یا بلاتكلیفی نماید و این احساسات نیز اثراتی بر رفتار او داشته باشند.

تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند كه فشار عصبی امری اجتناب ناپذیر می‌باشد و هر فردی در هر زمانی ممكن است با فشارهای عصبی روبرو شود. حتی در عصر شكار نیز هنگامی كه انسانها به شكار می‌رفتند و در معرض تهدیدات حیوانات وحشی قرار می‌گرفته‌اند دچار فشارهای عصبی روانی شدید می‌رفتند و در معرض تهدیدات حیوانات وحشی قرار می‌گرفته‌اند دچار فشارهای عصبی روانی شدید می‌شدند. اگر چه آن نوع تهدیدات قدیمی و عوامل ایجادكننده فشار عصبی در قدیم اكنون دیگر وجود ندارند ولی تهدیدهای دیگری كه به مراتب اثرات بیشتری از آنها دارند اكنون جای آنها را گرفته‌اند. بیكاری و اخراج از كار، درگیری با همكاران در محیط كار و كار زیاد و غیره از جمله این عوامل می‌باشند.

اساساً منطق و فلسفه زندگی خود ایجادكننده فشار عصبی می‌باشد و بیشتر افراد در وضعیتهای زندگی و شغلی ایجادكننده فشار عصبی قرار دارند. عواملی همچون حوادث رانندگی انتصاب در پستهای جدید، قرارهای تلفنی مهم و ملاقاتهای مهم تماماً از عواملی هستند كه ممكن است ایجاد كننده فشار عصبی باشند.[2]

با توجه به مطالب فوق اگر بتوان طرقی را ارائه نمود كه میزان فشارهای عصبی را در حد متعادلی نگهداشت این امر یقیناَ عملكرد و كارآیی مدیران را در سازمان بهبود خواهد بخشید.

فشارهای عصبی همچنین ممكن است اثراتی را بر انجام وظایف مدیران داشته و كیفیت انجام وظایف آنها را پایین آورد. تصمیماتی كه اغلب در شرایط تحت فشارهای عصبی گرفته می‌شوند اغلب بهینه نبوده و كمتر با موفقیت به اجرا درمی‌آیند و با حذف و تقلیل برخی از عوامل فشارزا می‌توان آنها را بهینه كرد. یكی دیگر از اثرات استرس بر عملكرد مدیران و پرسنل افزایش غیبت می‌باشد. فشارهای عصبی غیرمتعادل ممكن است باعث شوند كه افراد خود را از محیط كار دور سازند و به غیبت و حتی در برخی موارد ترك خدمت دست زنند. ازدیگر اثرات فشارهای عصبی می‌توان از حوادث صنعتی كه خسارات بسیاری را چه از نظر نیروی انسانی و چه از نظر مالی به سازمانها واردمی‌كنند نام برد. همچنین كاهش رضایت شغلی افراد و اعضای سازمان نیز از جمله اثرات این فشارها می‌باشند.

مطالب فوق تماماً نتایج تحقیقاتی بود كه در كشورهای پیشرفته در رابطه با این موضوع انجام گرفته است. و با مطالعه كتابخانه‌ای دررابطه با موضوع جنبه‌های مورد بحث روشن گردیده است. ولی از آنجایی كهزمان و مكان تحقیق ممكن است بر نتایج تحقیقات اثر بگذارد و حتی ممكن است نتیجه تحقیقات را به كلی تغییر دهد، بایستی دید كه آیا در كشور ما نیز نتیجه تحقیقات مانند نتایجی است كه در كشورهای پیشرفته بدست آمده است؟ به عبارت دیگر آیا ممكن است تحقیقی كه در این زمینه در كارخانه ماشین‌سازی اراك و آن هم بر روی مدیران انجام می‌شود نتیجه‌ای متفاوت با آنچه در كشورهای پیشرفته بدست آمده است را بدست دهد.

اگر بطور دقیق به سئوالات مطرح شده در بالا توجه شود سؤالات زیر كه سؤالات اصلی این تحقیق می‌باشند و از طریق مطالعه تئوریكی بدست آمده‌اند بدست خواهند آمد:

1- آیا عوامل محیطی برای مدیران ایجاد فشار عصبی می‌نمایند؟

2- آیا عوامل سازمانی در مدیران ایجاد فشار عصبی می‌نمایند؟

3- آیا استرس شدید به كاهش كارآیی مدیران منجر می‌شود؟

4- آیا استرس كم به كاهش كارآیی مدیران منجر می‌گردد.

با توجه دقیق به مطالب فوق روشن می‌شود كه منظور از این تحقیق كه پاسخگویی به سؤالات چهارگانه فوق می‌باشد.

اكنون كه تا حدی به زمینه تئوریكی موضوع اشاره شد بهتر است به محیط اجرای یتحقیق و مراحل اجرایی تحقیق نیز اشاره گردد.

از عواملی كه باعث می‌شود افراد در مناطق مختلف خصوصیات روانی و رفتاری متفاوتی داشته باشند محیط جغرافیایی می‌باشد و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد افرادی كه در مناطق جغرافیایی مختلف زندگی می‌كنند ویژگیهای متفاوتی دارند. خصوصیات روحی افرادی كه در مناطق گرمسیری زندگی می‌كنند با خصوصیات روی افرادی كه در مناطق سردسیر زندگی می‌كنند متفاوت است. بر همین اساس در این تحقیق جامعه آماری را مدیران یك واحد سازمانی كه همگی در شهرستان اراك استقرار دارند تشكیل می‌دهند و بدین ترتیب سعی شده است تا حد امكان اثر عوامل جغرافیایی بر نتایج تحقیق محدود گردد.

كارخانه ماشین سازی اراك حدود 3800 تن پرسنل دارد كه در قسمتهای اداری، تولیدی و آموزشی این كارخانه به كار مشغول می‌باشند. از میان این تعداد 210 تن را مدیران ، معاونین مدیر عامل و روسای قسمت و سرپرستان واحدهای تولیدی تشكیل می‌دهند. بدیهی است كه این مدیران فعالیتهای اصلی شركت را هدایت نموده و فعالیتهای مختلف كارخانه را هماهنگ می‌نمایند و جهت دهی اصلی شركت را هدایت نموده و فعالیتهای مختلف كارخانه را هماهنگ می‌نمایند و جهت دهی اصلی فعالیتهای شركت را به عهده داشته و اختلال در عملكرد آنها می‌تواند اختلالات بسیار مهمی در فعالیتهای كارخانه ایجاد نماید. در صورت وجود مشكلات در محیط كاری مدیران ممكن است عوارض این مشكلات به صورتهای مختلف از قبیل بالا رفتن هزینه‌های تولید، غیبتها و ترك خدمتها نمود پیدا كند.

فرضیات تحقیق

فرضیه‌های این تحقیق شامل چهار فرضیه می‌باشند كه از میان این فرضیه‌ اول دارای شش فرضیه فرعی و فرضیه دوم نیز دارای دو فرضیه فرعی می‌باشد كه هر یك از فرضیه‌های چهارگانه و همچنین فرضیات فرعی مربوط به آنها علاوه بر اینكه در كل جامعه آماری آزمون می‌شوند همچنین با اجرای مدل تحقیق هر یك از فرضیات در سطوح مختلف مدیریت ، در واحدهای سه‌گانه مجتمع آموزشی، صف و ستاد آزمون می‌گردند. این فرضیات به شرح زیر هستند:

1- عوامل سازمانی باعث افزایش فشار عصبی در مدیران می‌گردند.

1-1)ابهام نقش باعث افزایش فشار عصبی در مدیران می‌شود.

1-2)تعارض نقش منجر به افزایش فشار عصبی در مدیران می‌گردد.

1-3)افراط نقش كمی منجر به افزایش فشار عصبی در مدیران می‌شود.

1-4)افراط نقش كیفی باعث افزایش فشار عصبی در مدیران می‌گردد.

1-5)مشكلات مربوط به مسیر ترقی منجر به افزایش فشار عصبی در مدیران می‌گردند.

1-6)مسئولیت برای دیگران فشار عصبی مدیران را افزایش می‌دهد.

2- عوامل محیطی منجر به افزایش فشارعصبی در مدیران می‌شوند.

1-2) عوامل مربوط به محیط اجتماع منجر به افزایش استرس مدیران می‌شوند.

2-2) عوامل مربوط به محیط خانواده منجر به افزایش استرس مدیران می‌گردند.

3- فشار عصبی شدید باعث كاهش كارآیی مدیران می‌شود.

4- فشار عصبی كم باعث كاهش كارآیی مدیران می‌شود.

اهمیت موضوع

جهت پی بردن به اهمیت موضوع در این قسمت لازم است به دو مبحث كلی اشاره شود كه این دو مبحث بطور كلی گویای اهمیت موضوع خواهند بود. در مبحث نخست به اهمیت مسئله فشارهای عصبی و نقش آنها در فعالیتهای پرسنل و مدیران پرداخته می‌شود و در بخش دوم به جایگاه ملی شركت ماشین‌سازی اراك و ارزش ملی آن و نقش مدیران این واحد صنعتی در اداره امور آن پرداخته خواهد شد.

فشارهای عصبی عارضه اجتناب‌ناپذیر درمحیط كار و سازمان می‌باشند كه افراد را از آنها گریز نبوده و واكنشهای متفاوتی نسبت به آنها نشان می‌دهند. برخی از این واكنشها آشكار و قابل رویت بوده و برخی نیز درونی و روحی بوده و بطور غیرمستقیم در افراد اثر می‌گذارند از جمله عوارض آشكار فشارهای عصبی می‌توان از فشار آوردن افراد به بندهای انگشتان ، دندانها و جویدن لبها و غیره را نام برد.

به هر حال بسیاری از مدیران به دلیل فشارهای زیادی كه از ناحیه مشكلات محیط كار و مسئولیتهای گوناگون و تصمیم‌گیری متفاوت متحمل می‌شوند توان خویش را از دست داده و كارآیی آنها به حداقل می‌رسد. بنابراین و با توجه به نقش مهم مدیران در سازمانها و بخصوص سازمان عظیمی همچون شركت ماشین‌سازی اراك بررسی علل ایجاد فشارهای عصبی و راههای متعادل كردن آنها در مدیران از اهمیت به سزایی برخوردار خواهد بود.