به نام خدا

 

این مقاله ورد و آماده پرینت میباشد

 

موضوع : بافت شهری

فهرست

 

فصل اول چهارچوب تحقیق1

فصل دوم ادبیات ومبانی نظری تحقیق 7

فصل سوم ویژگی های انسانی و طبیعی 72

فصل چهارم مطالعه بافت فرسوده 108

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات 143

 

 

فصل اول

 

1-1- طرح مسأله:

 

مشكلات بافتهاي فرسوده درشهرهاي بزرگ همواره يكي ازدغدغه هاي مردم ومديران شهري بوده است، زيرا سكونت وكار دراين نوع بافتهاي شهري هرگز بازدهي مطلوب را ندارند زيرااستاندارهاي مسكن زندگي درآنها بدليل فرسودگي شديد يا نسبي بسيار پايينتر از قسمتهاي ديگر شهر ميباشد. بافت فرسوده شهري به بافتي اطلاق ميشود كه از ابعاد كيفي وكمي وهمچنين ازلحاظ تجهيزات و تأسيسات شهري در سطح پايين قرار گرفته باشد مشكلات اصلي اينگونه بافتها بهنگام مخاطرات طبيعي بروز ميكند كه بايد توجه مسئولين بيشتر متوجه اينگونه بافتها باشد عنوان بافت فرسوده شهري به با فتي اطلاق ميشود كه از ابعاد كيفي وكمي مسكن وتاسيسات وتجهيزات وابسته به آن درسطح بسيار پاييني از برخورداري است.اين بافت بعنوان بافتي ناكارآمد معرفي ميشود واز اينرو مساله بهبود بخشيدن به آن روي مينمايد. اين بهسازي بسته به نوع فرسودگي بافت مراحل مختلفي را شامل ميشود.تهيه واجراي طرحهايي كه به انحاء مختلف سعي در بهبود وضع اين بافتها دارند ،نيازمند بررسي همه جانبه كمبودهاي موجود وبرنامه ريزي مداوم براي رفع معضلات اينگونه بافتهاست .بررسي همه جانبه بدين معناست كه درنوسازي وبازسازي اين بافتها ميبايست دركناربهبود بخشيدن به وضع مسكن كه حدود 40درصدازبافتهاي شهري راتشكيل ميدهد ساير نيازهاي معيشتي ساكنين نيز كه در حيطه تاسيسات و تجهيزات شهري است تامين شود. بافت محله مجيديه كه بعنوان قسمتي از بافتهاي فرسوده شهرتهران شناسايي شده است.كه داراي معضلات فراواني بويژه در زمان بحرانهاي طبيعي مثل زلزله ميباشد

 

 

1-2-ضرورت تحقيق:

 

از آنجا كه تراكم جمعيتي وساختماني در بافتهاي فرسوده شهرهاي بزرگ بدليل قيمت نسبتا" پاينتر زمين وساختمان درآنها بطور قابل توجهي بالاست و از طرف ديگر آسيب پذيري اين بافتهاي شهري در مقابل حوادث و بلاياي طبيعي و.... بسيار بالاتر ازساير قسمتهاي شهري ميباشد،لذا رسيدگي و ساماندهي به اين بافتها از اهميت قابل توجهي برخوردار است. هرگونه فعاليتي در جهت ساماندهي به بافتهاي فرسوده نيازمند شناخت دقيق از ويژگيهاي مختلف اين بافتها درمناطق مختلف شهري است،.وازآنجا كه ناحيه 3منطقه 8نيز از جمله فرسوده ترين بافتهاي منطقه است ومشكلات بسياري را براي ساكنين خود فراهم آورده بنابراين ضرورت تحقيق در اين زمينه نيز بخوبي آشكار ميگردد.

 

 

1-3-اهداف تحقيق:

 

1-تأمين امكانات معيشتي مناسب براي شهروندان در راستاي اهداف عدالت اجتماعي؛

 

2-انتظام بخشي به مجموعه كاربريها و پاكسازي بافت از كاربريهاي مزاحم؛

 

3-تشويق به سرمايه گذاري به منظور بازسازي بافتهاي فرسوده در جهت مقاوم سازي آنها؛

 

4-ارتقائ كيفيت زندگي شهري؛

 

5-اصلاح شبكه دسترسي.

 

 

1-4- سوالات تحقيق

 

آيا .به منظور مقاوم سازي ساختمانها در برابر زلزله مساله نوسازي بافت در اولويت قرار ميگيرد؟

 

 

آيا احيا بافتهاي فرسوده بعنوان راه كار مناسب با مشاركت مردم ومسولان امكان پذير است؟

 

1-5- فرضيات تحقيق:

 

1- به نظر ميرسد.به منظور مقاوم سازي ساختمانها در برابر زلزله مساله نوسازي بافت در اولويت قرار ميگيرد.

 

2- بنظر ميرسد احياي بافتهاي فرسوده بعنوان راه كار مناسب ، با مشاركت مردم و مسئولان بصورت توام امكان پذير است.

 

1-- پيشينه تحقيق:

 

·مرمت شهري، (حبيبي، سيد محسن و مقصودي،مليحه). اين كتاب سعي در معرفي و جمع بندي نظريه ها و شيو ه هاي امر مرمت شهري در بافتهاي قديمي دارد و به اين منظور به بررسي مواردي چون تعاريف وا‍ژه ها ي مرمت شهري، نظريات جهاني و همچنين تجارب جهاني در زمينه مرمت شهري ميپردازد.

 

·بهسازي و نوسازي شهري (فلامكي،محمدمنصور،1384) اين كتاب سعي در معرفي وجمع بندي نظريه ها وشيو ه هاي مرمت شهري در بافتهاي قديمي دارد وبه اين منظور به بررسي مواردي چون تعاريف وا‍‍‍‍زه هاي مرمت شهري،نظريات وتجربيات جهاني مرمت شهري و.ميپردازد.

 

·‍‍بهسازي و نوسازي شهري از ديدگاه علم جغرافيا (علي شماعي واحمد پوراحمد،1384)، اين كتاب پيرامون مسائل ومشكلات بافتهاي قديم شهري وتعاريف مفاهيم مرتبط با نوسازي وبهسازي شهري ميباشد. به نظزيات جهاني والگوهاي ساماندهي بافت قديم ميپردازد.

 

·مهندسين مشاور زيستا،طرح تفضيلي منطقه 8را انجام داده اند كه درخصوص طرح تفضيلي محلات وتعيين تفكيك بافتهاي فرسوده،معابر و...پرداخته است.

 

روش تحقيق:

 

انواع روشهاي تحقيق براي يافتن پاسخ مناسب براي مسائل مطرح شده درتحقيق باتوجه به موضوع تحقيق ،نوع واهميت مساله ،متفاوت خواهد بود. از آنجا كه اين تحقيق پيرامون ساماندهي بافت فرسوده شهري بخشي از شهر تهران انجام شده است، روش تحقيق كاربردي ميباشد كه از روش تحليلي و توصيفي استفاده شده است و مراحل روش تحقيق شامل:

 

· گردآوري اطلاعات

 

· كار كتابخانه اي (كتابخانه هاي ملي، دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد، سازمان مديريت وبرنامه ريزي)

 

· كارميداني

 

· روش مشاهده

 

· استفاده از نقشه ها وعكسها

 

· طبقه بندي وتهيه جداول

 

 

 

1-8-محدوديتهاي تحقيق

 

· عمده ترين موانع؛

 

· عدم دسترسي به اطلاعات؛

 

· عدم همكاري بسياري از سازمانها،ادارات

 

فصل دوم

 

2-مباني نظري

 

2-1- تعاريف

 

2-2- بافت:

 

مراد از بافت (بافت شهري)گستره اي همپيوند است كه با ريخت شناسي هاي متفاوت طي دوران حيات شهري در داخل محدوده شهر و يا حاشيه آن در تداوم وپيوند با شهر شكل گرفته باشد. اين گستره ميتواند از بناها، مجموعه ها ،راهها، فضاها، تأسيسات و تجهيزات شهري و يا تركيبي از آنها تشكيل شده باشد.

 

بافت شهر عبارت است از دانه بندي و در هم تنيدگي فضاها و عناصر شهري كه به تبع ويژگيهاي محيط طبيعي، بويژه توپوگرافي و اقليم در محدوده شهر يعني بلوكها و محله هاي شهري بطور فشرده يا گسسته و با نظمي خاص جايگزين شده اند. (توسلي،5:1368)

 

بافت هرشهر كميتي پويا و در حال تغيير است كه وضع كالبدي شهر و چگونگي رشد و گسترش آنرا در طول زمان نمايان ميسازد. بافت هر شهر، ابتدا دانه بندي فضاهاي كالبدي شهر، يعني فضاهاي خالي و پر و تراكم آنها را نسبت به يكديگر مشخص ميكند. همچنين چگونگي و فاصله بين عناصر شهري را معين ميكند. بافت شهر شبكه گذرگاهي و نحوه توزيع فضايي آنها را نشان ميدهد. ابعاد و اندازه هر يك از فضاهاي كالبدي در افق و در ارتفاع با صورت يا افقي ميتواند نمايانگر نوع و حجم بافت خاصي از شهر باشد. فضاهاي خالي گوياي ويژگيهاي خاص شهري اند. مثلا فضاهاي خالي موجود در مركز محله هاي شهري و راههاي مهم و تقاطعها و در مجموع بافت، گوياي وجود مراكز و هسته هاي شهري و محله اي هستند(شماعي، پوراحمد، 1384).

 

بافت هر شهر نحوه شكل گيري و مراحل رشد و توسعه شهر را در طول تاريخ نشان ميدهد. يكي از عوامل اصلي و بسيار مهم شكل گيري بافت شهر در گذشته عوامل محيط طبيعي بوده است سه عامل توپوگرافي زمين، آب و هوا و منابع، عوامل اساسي و مهم طبيعت اند كه در بافت شهرهاي قديمي ايران تاثير عميقي به جاي گذاشته اند (سلطانزاده،299:1365)

 

 

2-2-1- بافت وفرسودگي:

 

آنچه در اين تحقيق مدنظر است، پرداختن به (بافتهاي فرسوده شهري) است، از اينرو لازم است مقدم برهرچيز مراد از״بافت״و ״فرسودگي״روشن گردد.

 

2-2-2- انواع بافت شهري:

 

ميتوان باتوجه به مراحل رشد و توسعه كالبدي فضايي شهرها، لايه هاي گوناگون بافت شهري را از همديگر تشخيص داد. مثلا در شهرهاي بزرگ ايران هفت گونه از بافت شهري در بررسي گونه شناسي بافتهاي شهري قابل تشخيص است(مشهديزاده دهاقاني،425:1373).

 

الف- بافت تاريخي، هسته اوليه شهر

 

بافت تاريخي را ميتوان هسته اوليه شهر دانست. قلعه،ارگ، يا كهندژ و آنچه را به عنوان هسته اوليه شهر امروزي كه در زمانهاي پيشين (در ايران قبل از قاجاريه) ساخته شده ميتوان بافت تاريخي ناميد.

 

ارگ، برج، بارو و هسته هاي اوليه شهرهايي چون همدان، شيراز، اصفهان، يزد و تبريز چنين ويژگيهايي دارند.(شماعي، پوراحمد، 85:1384)

 

ب-بافت قديمي شهر

 

بافت قديمي، بافتي است كه گرداگرد هسته اوليه شهري يا بافت تاريخي تنيده شده است. مثلا" در ايران بخشهايي از شهر كه از نظر زمان شكل گيري آنها به اواخر دوره قاجاريه ميرسد(تا اوايل قرن حاضر) شامل ميشود. از نظر سبك معماري و شهرسازي، ويژگيهاي اصيل و سنتي در آن حاكم است(حائري،27:1371).

 

بافت قديمي در طي زمان طولاني و بر اساس تجارب گذشتگان روند تكاملي خود را طي كرده است(مشهديزاده دهاقاني، 425، 1374).

 

امروزه جمعيت اين بافتها با گسترش شهر و رشد بي رويه و سريع شهرنشيني، تخليه شده و مراكز خدماتي، تجاري و... به حاشيه شهرها انتقال يافته است. در نتيجه كمبود خدمات، زير ساختها و تأسيسات زيربنايي، عدم كشش مناسب و كافي شبكه ترافيكي و نارساييها و ناكارآمدي هاي بافتهاي قديمي در برآوردن وتامين نيازهاي امروزي شهروندان، موجب شده تا اين بافتها روز به روز بي رونق و فرسوده تر شوند و بعنوان بافتهاي مسأله دار و مشكل زا در افكار ونظر بسياري از مديران شهري و شهروندان مطرح باشند.

 

ج-بافت مياني شهر

 

اين بافت از حدود 1300تااوايل دهه 40گرداگرد بافت قديم شهر شكل گرفت.

 

همزمان با رشد و گسترش شهرها، تغييرات كالبدي جديدي در بخش قديمي شهرها صورت گرفت. احداث خيابانهاي جديد، نخستين نمودهاي شهرسازي جديد است. بدنبال آن، حاشيه خيابان ها تغيير شكل داده و بناهاي تازه اي ساخته شد، اما قسمت دروني كمتر دچار تغيير و تحول شد. مرحله تخريب بافت قديمي با ايجاد ميدانهايي در مركز شهر ها وخيابانهاي عمود بر هم به شكل شطرنجي شروع شد.

 

تعادل زيست محيطي بين شهر وروستاهاي اطراف كشتزارها و باغها تا اواخر اين دوره برقرار بود. از خصوصيات بارز بافت مياني شهرها، ساخت و سازهاي غير بومي، پهن تر بودن كوچه ها، وجود نشانه هايي از خيابانها به سبك مدرن و همچنين درختكاري و ساخت پياده روها و نماسازيي مدرن در حاشيه خيابانهاست.(شماعي، پوراحمد، 86:1384)

 

چ-بافت جديد شهري

 

از دهه 1340به بعد تغيير وتحولات اوضاع اجتماعي واقتصادي و فناوريهاي نوين در كشور تشديد شد. در نتيجه يك بافت جديد به دور بافت قبلي شهر ها شكل گرفت.

 

اقدامهاي عمراني در شهرها مانند خيابان بندي و آسفالت كوچه ها و معابر، توسعه خدمات و زيربناها در شهرها، ايجاد ساختمانها و اداره هاي جديد، ايجاد پاركها و... به رشد و توسعه فعاليتهاي ساختمان سازي وشهرسازي توسط بخش دولتي وخصوصي سرعت بخشيد. افزايش مهاجرت به شهرها نيز خود عامل ديگري در افزايش رشد جمعيت شهري و بيشتر شدن ساخت و سازهاي اطراف وحاشيه شهرها بود. افزايش آپارتمان سازي، رشد و توسعه كارخانه ها و شهركهاي صنعتي، رواج گسترده معاملات زمين، تشديد فاصله طبقات اجتماعي در شهرها و گسترش حاشيه نشيني و اسكان غير رسمي از ديگر ويژگيهاي شهري در اين دوره است. بافتهاي جديد با بافتهاي نوساز شهري با اين ساختارها مواجه اند.

 

ح-بافت پيراموني شهر

 

اين بافت كه از سال 1350 در ايران شكل گرفت و توسعه يافت در واقع در برگيرنده بخشهاي خوابگاهي يا حومه هاي وابسته به كلانشهرهاست. با افزايش جمعيت و مهاجرت به شهر ها ، نياز به مسكن و رشد و گسترش شهري افزايش يافت. رشد جمعيت بويژه ناشي از مهاجرتهاي بي رويه كه بدنبال سرپناهي براي سكونت بودند، در نقاط حاشيه اي يا خارج شهر بافت پيراموني بصورت شهرك سازي را بوجود آوردند. جايي كه تراكم در حال كاهش بسوي خارج از مركز شهر و كاربري منفرد ويژگي غالب آنست(شماعي،پوراحمد،87:1384).

 

خ-بافت اقماري يا گسترش ناپيوسته شهر

 

شكل گيري اين بافت از سال 1360آغاز شد و در اوايل دهه 70به اوج خود رسيد. اين بخش شامل شهركهاي گوناگون در اطراف شهرهاي بزرگ بود. شهركها و نقاط جمعيتي ايجاد شده يا گسترش يافته در اين دوره به سه دسته تقسيم ميشوند.

 

دسته اولشهركهاي اقماري و خوابگاهي هستند كه در زمينهاي باير توسط دولت يا بخش خصوصي ساخته اند.

 

دسته دومشامل نواحي و بخشهايي است كه با تغيير شكل روستاها و نقاط جمعيتي اطراف شهرها بصورت شهركها و نقاط مسكوني درآمده اند و بدون پيش بيني هاي لازم شهري در مورد آنها صورت نگرفته است.

 

دسته سومپيامد توسعه بي رويه و بدون برنامه روستاها و نقاط جمعيتي اطراف شهرها به همان شكل و صورت اوليه روستايي است.

 

رشد سريع اين شهرگونه ها و رواج ساخت و سازهاي بدون برنامه و اسكان جمعيت مهاجر، پيدايش مشكلات بسياري را دامن زد. عدم تعادل بين فضاهاي شكل گرفته، گسترش مشكلات اجتماعي، روحي و رواني ناشي از تقابل بين فرهنگها و سنتها و... از جمله اين مشكلات هستند(شماعي، پوراحمد، 88:1384).

 

د-گسترش متروپلي شهر بهمراه ايجاد شهرهاي جديد

 

رشد سريع و وسيع شهر هاي بزرگي همچون تهران، مشهد، اصفهان، تبريز، شيراز و پيدايش شهرهاي جديد و پيوند شهرها ي كوچك و متوسط اطراف اين شهرها به مادر شهر، به پيدايش شبكه شهري گسترده اي و بافت جديدي از شهرها منجر شده است. اين شكل از گسترش كالبدي، فضايي كه به رشد متروپلي و منطقه شهري منجر ميشود، بعلت اشكال در برنامه ريزها يا نبود برنامه ريزي دقيق و مشخص، ساماندهي و كنترل شهر را دچار مشكلات بسياري كرده و اين مشكلات در سطح منطقه شهري و حتي در سطح كشور پيامدهاي ناگواري را موجب شده است.

 

اعمال شاخص

 

شاخص

 

بلوكي است كه حداقل 50% بناهاي آن غير مقاوم بوده که دليل آن فقدان سيستم سازهاي مناسب و عدم رعايت موازين فني است.

 

ناپايداري

 

بلوكي است كه حداقل 50% عرض معابر آن كمتر از 6 متر است.

 

نفوذناپذيري

 

بلوكي است كه حداقل 50 درصد قطعات (پلاكها) آن داراي مساحتي كمتر از 200 متر مربع است.

 

ريزدانگي

 

هويت فرهنگي و تاريخي شهرهاي تاريخي ما در معرض نابودي است از اينرو ضروري است در چار چوب طرحهاي جامع بهسازي و نوسازي شهري الگوها و روشهاي مناسب مورد توجه و حمايت قرار ميگيرد(شماعي، پوراحمد، 89:1384).

 

2-3- فرسودگي

 

مراد از فرسودگي، ناكار آمدي و كاهش كارايي يك بافت نسبت به كارآمدي ساير بافتهاي شهري است. فرسودگي بافت و عناصر دروني آن يا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فني بر شكل گيري آن بافت بوجود ميايد، پيامد فرسودگي بافت كه در نهايت به از بين رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر ميشود، در اشكال گوناگون از جمله كاهش و يا فقدان شرايط زيست پذيري و ايمني و نيز نابسامانيهاي كالبدي، اجتماعي، اقتصادي و تأسيساتي قابل دريافت و شناسايي است(وزارت مسكن و شهرسازي، 7:1384).

 

بافت فرسوده شهري: به محدوده يا بلوک شهري اطلاق مي شود که بيش از 50درصد بنا هاي آن ناپايدار،معابرآن نفوذناپذير و املاک آن ريز دانه باشد.

 

 

 

2-3-1- گونه هاي بافتهاي فرسوده

 

بافتهاي فرسوده به سبب آسيبها در كليت با يكديگر وجوه مشتركي دارند، اما به سبب عوامل موثر در فرسوده بودن داراي ماهيتهاي متفاوت ميباشند. اين تفاوت، بافتها در سه گروه زير قرار ميدهد:

 

الف)بافتهاي داراي ميراث هاي شهري؛

 

ب)بافتهاي شهري(فاقد ميراث شهري)؛

 

ج)بافتهاي حاشيه اي (سكونتگاهاي غيررسمي ).(وزارت مسكن وشهرسازي،8:1384)

 

الف)بافتهاي داراي ميراث شهري

 

مراد از بافتهاي داراي ميراثهاي شهري،بافتهاي فرسوده اي است كه عليرغم فرسودگي در گستره بناها ،مجموعه فضاها،تاسيسات و تجهيزات شهري با ارزش ويا تركيبي از آنها وجود دارد.شناسايي وجود اين عناصر موجب ميگرددتا بهره گيري از ميراثها ونقش هويت بخش آنها در بستر مداخله مورد توجه قرارگيرد وبارز گردد.

 

نكته مهم در اينست كه جدا كردن بافتهاي داراي ميراث از ساير بافتها كه به سبب اهميت آنها صورت گرفته، به هيچ عنوان به مفهوم حذف اين گونه بافتها از دستور كار مداخله در بافتهاي فرسوده نميباشد، بلكه اين امر تنها تأكيدي برضرورت همكاري ونظارت سازمان ميراث فرهنگي بر اقدامات نهادهاي مسئول در حفظ منطقي وتخصص ميراثهاي با ارزش در اين بافتهاست.(وزار ت مسكن وشهرسازي،8:1384)

 

 

ب)بافتهاي شهري (فاقد ميراث شهري)

 

مراد از بافتهاي شهري بافتهاي فرسوده اي است كه در لايه هاي دروني شهر جاي دارند.اين بافتها يا در كالبدهاي به جاي مانده در دل بافتهاي قديمي قرار گرفته اند،ويا حاصل استقرار افراد فرو دست جامعه در زمينهاي خالي درون شهري وبرون شهري اند كه با گسترش شهرها با آنها در آميخته اند.اين بافتها عليرغم دارا بودن توانمنديهاي فراتر از آنچه در حال حاضر پذيراي آن هستند به سبب آنكه از چرخه حيات موثر شهري خارج هستند از ارزش كمتري برخودار ميباشند.(وزارت مسكن وشهرسازي،1384)

 

ج)بافتهاي حاشيه اي (سكونتگاههاي غيررسمي)

 

مراداز بافتهاي حاشيه اي بافتهاي فرسوده اي است كه به سبب عدم تناسب ميان درآمد متقاضيان سكونت در شهرهاي بزرگ و هزينه هاي سكونت در آنها بيشتر بطور غير رسمي در حاشيه شهرها شكل گرفته اند. ساكنين اين بافتها بيشتر مهاجران جوياي كار هستند كه در شهرهايي كه داراي توانمندي بالا در عرضه اشتغال و خدمات ميباشند، ساكن شده اند (وزارت مسكن وشهرسازي، 9:1384).

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.