به نام خدا

این پایان نامه ورد و آماده پرینت میباشد

موضوع پایان نامه : بررسی تابع تقاضای انرژی و عوامل موثر بر آن در اقتصاد ایران

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                    صفحه

چكيده

مقدمه

فصل اول  : كليات

1-1- بيان مساله ...................................................................................................... 5

 1-2- اهميت تحقيق................................................................................................... 5

1-3- فرضيات تحقيق ............................................................................................... 14

1-4- تعريف اصطلاحات .......................................................................................... 14

1-5- محدويتها ......................................................................................................... 16

فصل دوم : پيشينه تحقيق .......................................................................................... 19

2-1- سير تحول مدلهاي تقاضاي انرژي ................................................................. 20

2-2- مروري بر ادبيات تقاضاي انرژي .................................................................. 23

2-3- مرور كارهاي انجام شده در ايران ................................................................ 29

2-4- ايرادات وارد بر الگوهاي قبلي ........................................................................ 37

فصل سوم : روش كار ................................................................................................ 39

3-1- سابقه تاريخي .................................................................................................. 40

3-2- رگرسيون هاي ساختگي در اقتصاد سنجي .................................................... 47

3-3- پيشرفت هايي در بررسي متغير هاي اقتصادي باروش همبستگي متقابل ...... 55

3-4- سري هاي زماني كه همبستگي متقابل  دارند.................................................. 63

3-5- همبستگي متقابل و الگوهاي تصحيح خطا ....................................................... 67

فصل چهارم : نتحليل داده ها............................................................................................................... 69

4-1- آزمون براي مرتبه ايستايي متغيرها ............................................................... 70

4-2- آزمون براي همبستگي متقابل و تخمين كشش هاي بلند مدت ........................ 79

4-3- تخمين الگوي  تصحيح خطا ............................................................................. 84

4-4- پيش بيني تقاضاي  انرژي به روش ARIMA.................................................. 86

فصل پنجم : نتيجه گيري.......................................................................................................................... 92

5-1- نتيجه گيري ..................................................................................................... 93

5-2- قدرت ، ضعف و محدوديت هاي بررسي ....................................................... 94

5-3- پيشنهادات ....................................................................................................... 95

ضميمه ...................................................................................................................... 99

منابع وماخذ............................................................................................................... 100

مقدمه

تقاضابرای انرژی نقش مهمی را هم بعنوان يک عامل اساسی در توسعه اقتصادی و نيز مباحث مربوط به ملاحظات محيط زيستی ايفا می کند هم چنين نگرانی نسبت به پايان پذيری برخی از انواع آن، مديريت صحيح در نحوه استفاده بهينه ازانرژی را شديداً طلب می نمايد. به دلايل فوق آگاهی داشتن از متغيرهای تأثير گذار بر مصرف انرژی و ميزان تأثير هر کدام از اين متغيرها (به بيان دقيق تر، کشش های قيمتی و درآمدی کوتاه مدت و بلندمدت)، به سياستگذاران اقتصادي اين امکان را می دهد تا برنامه ريزی و پيش بينی های دقيق تری را در زمينه ميزان مصرف انرژی طی سالهای آتی بعمل آورند.

اين تحقيق نيز قصد بررسی دقيق اثرات اين دو عامل بر مصرف انرژی و پيش بينی مصرف برایسالهای آتی را با استفاده از جديدترين روشهای موجود دارد.

اين بررسی به هفت فصل تقسيم شده است که سه فصل آخر حاصل و نتيجه آن را تشکيل می دهند.

فصل دوم با اهميت موضوع شروع می شود که در آن شاخص انرژی بری محاسبه و بررسی شده و ساختار تقاضای نهايی انرژی را در سالهای مختلف نشان داده ايم. در بخش چهارچوب نظری بررسی، مبانی اقتصاد خرد مربوط به بررسی بحث گرديده و مفهوم کشش و کشش های کوتاه مدت و بلند مدت را تشريح کرديم. در پی آن فرضيات اصلی تحقيق، و همچنين محدوديت های بررسی را آورده ايم. تعريف  مختصری از موضوع در ساير کشورها و ايران می پردازد.

ابتدا اشاره ای مختصر به ماهيت سريهای زمانی تصادفی می کنيم، يعنی اينکه چگونه فرايندهای تصادفی ايجاد می شوند، چه شکلی دارند و مهمتر از همه چگونه آنها را توصيف می کنيم. مفهوم ايستايی ارتباط نزديکی با اين مسايل دارد. سپس تابع خودهمبستگی تشريح می شود اينکه چگونه می توان از آن برای توصيف سری های زمانی و آزمون خصوصياتشان استفاده کرد. مفاهيم و ابزار اين قسمت برای درک مطالب دو فصل بعد ضروری هستند. الگوهای خطی برای سری های زمانی را در بخش بعدی بسط می دهيم که شامل الگوهای ميانگين متحرک، اتورگرسيو و ترکيب ميانگين متحرک و اتورگرسيو برای سری های ايستا هستند، و اين که چگونه می توان با تفاضيل گيری سری های ناايستا، سری ايستا توليد کرد و الگوی عمومی ARIMAرا بسط داده و روش باکس- جنکينز را بکار برد.

تا چند سال گذشته، حجم زيادی از نظريات اقتصادی با اين فرض شکل می گرفت که داده های مورد استفاده ايستا هستند. در طی دهه های گذشته اکثر متغيرهای اقتصادی ميانگين و حتی واريانسشان تغير کرده است، بطوری که اين دو گشتاور را ديگر نمی توان ثابت در نظر گرفت که در نتيجه فرض ايستايی متغيرها رد می شود. پيامدهای مربوط به خصوصيات آماری تخمين زننده ها و آزمون ها در چنين حالتی بسيار جدی هستند که ادبيات مربوط به رگرسيون های ساختگی شاهدی بر اين مدعا است. در فصل پنجم اين مسايل را مورد بحث قرار می دهيم . برای غلبه بر چنين مشکلاتی برخی از محققين تفاضل گيری داده ها را پيشنهاد کردند تا اجزای قدم زدن تصادفی و روند مانند داده ها حذف گردد، هرچند که ديگران گفته اند چنين کاری منجر به از دست دادن اطلاعات بلندمدت داده ها می شود. مفهوم متغيرهای متقابلاً همبسته را بعنوان راه حلی برای چنين منازعه ای مورد ارزيابی قرار می دهيم و به دنبال آن الگوهای تصحيح خطا معرفی می شود.

در فصل سوم از روش دومرحله ای انگل و گرنجر برای تخمين تابع تقاضای انرژی در ايران استفاده ميشود. در ابتدا بحث می شود که چون مصرف انرژی، قيمت واقعی انرژی و درآمد واقعی متغيرهایی ناايستا دارای ريشه واحد تشخيص داده شده اند، پس الگوی اقتصادسنجی تقاضای انرژی بايد براساس روشهايی استوار باشد که اين خصوصيت داده ها را صريحاً به حساب آورد يعنی روش همبستگی متقابل و الگوهای تصحيح خطا ECM، مزيت اصل يک ECM، اين است که اولاً چون هم تفاضل اوليه و هم سطح متغيرها وارد الگو می شوند، امکان تمايز بين اثرات کوتاه مدت و بلندمدت متغيرها وجود دارد. دوماً سرعت تعديل به سمت رابطه بلند مدت را می توان مستقيماً تخمين زد. بالاخره ECMيک زيربنای محکم آماری در نظريه همبستگی متقابل دارد که انگل وگرنجر آن را بسط داده اند.

به اين ترتيب ما کشش های بلندمدت و کوتاه مدت تقاضای انرژی را برای داده های ايران طی سالهای81-1346 تخمين می زنيم. کشش های درآمدی کوتاه مدت و بلندمدت به ترتيب 72/0 و 93/0 هستند و کشش های قيمتی مربوط نيز 19/0- و 76/0- هستند. علاوه بر اين متوجه می شويم که اين تخمين ها ثابت نيستند، به اين معنی که پس از وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحميلی علايمی از وقوع يک تغيير ساختاری در تقاضای انرژی به چشم می خورد. با استفاده از اين تخمين ها، مصرف آينده انرژی برای ايران را بر مبنای فروضی در ارتباط با رشد واقعی درآمد و قيمت های انرژی که در گزارش رسمی سازمان برنامه و بودجه وجود دارد ارزيابی کرديم.

علاوه بر اين با استفاده از يک الگوی ARIMAپيشنهادی نيز مصرف انرژی تا پايان برنامه پنجم پيش بينی گرديد و آخرين فصل را به نتيجه گيری و پيشنهادات اختصاص داده ايم.

فصل اول  :

كليات

1-1- بيان مساله

در اين بررسی ميزان حساسيت تقاضای انرژی به عوامل اقتصادی ( قيمت ودرآمد ) تخمين زده می شود. داده های مورد استفاده مصرف نهايی انرژی ( معادل ميليون بشکه نفت )، توليد ناخالص داخلی به قيمت های ثابت 1369 و قيمت واقعی انرژی ( که يک ميانگين وزنی از قيمت انواع مختلف انرژی می باشد) است.

آمار مورد استفاده سری های زمانی 1346 تا 1381 را شامل می شود. با استفاده از روش همبستگی متقابل و الگوی تصحيح خطا، امکان تخمين کشش های کوتاه مدت و بلند مدت و نيز ضريب تعديل فراهم ميشود. ( ضريب تعديل ميزان سرعتی است که مصرف انرژی خود را با توجه به تغييرات قيمت و درآمد تطبيق ميدهد.) همچنين ميزان انرژی بری در اقتصاد ايران طی دوره 81-1346محاسبه ميشود.

در انتها مصرف انرژی را تا پايان برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از الگوی پيشنهادی و سناريوی در نظر گرفته شده برای رشد اقتصادی و قيمت واقعی انرژی پيش بينی می کنيم. به روش سری زمانی ( باکس-جنکينز ) با فرض عدم وقوع تغييرات ساختاری در اقتصاد کشور، يک الگوی مناسب برای مصرف انرژی ارائه می گردد و سپس بر اساس اين الگو مصرف انرژی را مجدداً برای 5سال آيند ه پيش بينی خواهيم کرد.

1-2- اهميت تحقيق

توانايی هرجامعه برای بقاءوادامه حيات به امکان دسترسی آن جامعه به انرژی بستگی دارد به گونه ای که انرژی به مقدار مناسب و هزينه های معقول قابل عرضه می باشد. به دليل ويژگی پايان پذيری برخی از انواع انرژی، قيمت گذاری مناسب و صرفه جويی در مصرف آن از مهمترين اقداماتی است که بايد در چارچوب سياستها و خط مشی های آتی بخش انرژی کشور مورد تأکيد قرار گيرد. با وقوع شوک های اول و دوم نفتی در کشورهای صنعتی، سياستهای صرفه جويی و مالياتی بيشترين اثر را بر الگوی مصرف انرژی آن کشورها داشته است. بطوری که طی سالهای 90-1970 شاخص انرژی بری يا مقدار انرژی مصرفی به ازای هر هزار دلار توليد ناخالص داخلی واقعی در آمريکای شمالی 62 درصد و اروپای غربی 54 درصد کاهش يافته است. متأسفانه در کشور ما شاخص انرژی بری طی سالهای 81-1346 افزايش يافته و از 13 به 39 بشکه معادل نفت خام برای هر يک ميليون ريال توليد ناخالص ( به قيمت های ثابت سال 1369 ) رسيده است. ارقام فوق مبين اين واقعيت است که در صورت عدم بکارگيری سياستهای مناسب در زمينه صرفه جويی انرژی، افزايش بازدهی و بهينه سازی در توليد و مصرف انرژی، در آينده ای نه چندان دور، کشور با بحران انرژی مواجه گشته و برای تأمين نيازهای داخلی انرژی از يک کشور صادر کننده نفت به کشوری وارد کننده تبديل خواهد شد. با در نظر گرفتن ميزان وابستگی اقتصاد کشور به صادرات نفت خام، درآمد ارزی و درآمد دولت شدت اين بحران مشخص تر می گردد. در طی سالهای آينده بايستی پيامدهای اقتصادی، محيط زيستی، تکنولوژيکی و اجتماعی ناشی از مصرف انواع مختلف انرژی مورد ارزيابی قرار گرفته و تصميماتی برای تعيين خط مشی های لازم اتخاذ گردد. برخی انتخابها به طور بالقوه در بلند مدت مناسب خواهند بود اما هيچکدام نمی تواند يک عامل مهم در فروکش کردن بحران طی ده سال آينده باشد. اقدامات صرفه جويی[1] اگر به سرعت انجام گيرد تا حد زيادی موقعيت را بهبود می بخشد اما مشکل انرژی را کاملاً حل نخواهد کرد.

يک روش ساده و مفيد برای درک حقايق مربوط به انرژی، بررسی تابع تقاضای انرژی می باشد. به اين ترتيب مطالعه اثر قيمت انرژی بر ميزان مصرف انرژی و نيز فهم عميق تر ارتباط ميان رشد اقتصادی و مصرف انرژی از موضوعاتی هستند که در چارچوب روش فوق قابل طرح است. اين تحقيق نيز قصد بررسی دقيق اين دو عامل بر مصرف انرژی را با استفاده از جديدترين روشهای موجود دارد.

- وضعيت مصرف انرژي دراقتصادايران

يکی از متداولترين شاخصهای انرژی که مورد استفاده قرار می گيرد.شاخص انرژی بري يا IntensityEnergyمی باشد. انرژی بری را مقدار انرژی مصرفی برای توليد يک واحد محصول ناخالص داخلی تعريف می کنند. يا بطور دقيق تر، برای توليد 1000 دلار محصول، چند بشکه نفت مصرف می گردد.

   در ارزيابی کلی از اثرات بحرانهای اقتصادی، انرژی بری در حقيقت وابستگی ما را به انرژی نشان می دهد. در هر اقتصادی، همراه با رشد اقتصادی، در الگوهای مصرف و همچنين در شيوه هايی که کالاها و خدمات توليد می شوند تغييرات ساختاری بوجود می آيد. با فرض درجه معينی از تغييرات فنی و نقش قيمتهای نسبی در اين فرآيند، يک چيز واضح است، افزايش توليد متناظر با استفاده بيشتر از انرژی می باشد. به اين ترتيب از شاخص انرژی بری عمدتاًٌ برای ارزيابی سطح و چگونگی مصرف انرژی و کارآيی آن استفاده می گردد. شواهد تجربی نشان می دهند که منحنی انرژی بری برای يک کشور ابتدا شروع به افزايش كرده و بعد از رسيدن به يک سطح معينی از صنعتی شدن و شهرنشينی رو به کاهش می گذارد.