این فایل دارای فرمت  word  می باشد.

موضوع: گزارش کار آموزی مجتمع پتروشیمی اراک

فهرست مطالب :

فصل اول  :آشنايي كمي با مجتمع پتروشيمي اراك

1-1 تاريخچه و انگيزه احداث    ..................................................................  10

1-2  اهميت توليدات مجتمع    ...................................................................   10

1-3  خوراك  مجتمع             ...................................................................   10

1-4  نيروي انساني                ....................................................................  11

1-5  مصارف توليدات مجتمع   ...................................................................   11

1-6  موقعيت جغرافيايي         ....................................................................   11

1-7  واحدهاي مجتمع           ....................................................................   12

1-8  دستاوردهاي مهم مجتمع  ....................................................................   12

1-9  حفظ محيط زيست         ...................................................................    13

1-10 اسكان و امكانات رفاهي ...................................................................    13

1-11 مجتمع پتروشيمي اراك  ........................................................................    14           

فصل دوم : گازكروماتوگرافي

2-1 مقدمه                        ....................................................................    16 

2-2 تاريخچه                    ....................................................................     17

2-3 مزاياي كروماتوگرافي     ....................................................................     18  

2-4 اصول دستگاه             .....................................................................      19

2-5 سيستم كروماتوگرافي ...............................................................          21 

2-5-1 گاز حامل       ....................................................................................      21

2-5-2 كنترل جريان   ...................................................................................      21

2-5-3 اندازه گيري جريان ............................................................................       22

2-5-4 وارد كردن نمونه   .............................................................................       22

2-5-5 ستون               ..............................................................................       24   

2-5-6 آون                 ..............................................................................       27

2-5-7 پيل آشكار ساز    ..............................................................................       28

2-5-8 دما                  ..............................................................................       29

2-5-9 ثبات               ...............................................................................       30 

2-5-10 شناسايي اجزاء يك مخلوط ...........................................................       31

فصل سوم :  انژكتورها

3-1 مقدمه                       ................................................................      33  

3-2 انژكتورهاي Split        ...............................................................       35

3-2-1 حجم انژكتور      .............................................................................        36

3-2-2 دماي انژكتور     ..............................................................................        37

3-2-3 لوله تزريق انژكتورهاي Split  ......................................................        37

3-3 انژكتورهاي Splitless        ....................................................        38 

3-3-1 لوله تزريق انژكتورهاي Splitless   ............................................        39

3-3-2 دماي انژكتور و استفاده صحيح از سرنگ تزريق .............................        40

3-4  انژكتورهاي On –column  ......................................................       42

3-4-1 چند نكته مهم    ..............................................................................        42

3-4-2 امتيازات روش تزريق On –column.......................................          43

3-5  انژكتورهاي مستقيم  ...................................................................         45

3-5-1 تبديل انژكتورهاي ستون هاي پر شده به انژكتورهاي مستقيم .....         45

3-5-2 لوله تزريق انژكتور مستقيم ................................................    46

3-6 سپتوم انژكتور   ...............................................................................    48

3-7 تمييز كردن انژكتور  ........................................................................    48

فصل چهارم : ستون ها

4-1 مقدمه اي بر مبحث ستون هاي پرشده  .............................................   51

4-2 نگهدارنده هاي جامد   ....................................................................    51 

    4-2-1 اثرات سطحي نگهدارنده جامد   ........................................................     53

    4-2-2 اندازه ذرات  ........................................................................................     54

4-3 فاز مايع  .........................................................................................    54

    4-3-1 شرايط فاز مايع   ...............................................................................     54 

    4-3-2 گزينش فاز مايع  ...............................................................................     55

    4-3-3 درصد فاز مايع    ...............................................................................     55

4-4 دماي ستون   ..................................................................................    56

4-5 تهيه جامد پوشانده شده  ................................................................     56

4-6 مقدمه اي بر مبحث ستون هاي موئين   ...........................................     58

4-7 وارد كردن نمونه  .........................................................................      59

4-8 لوله هاي سيليس گداخته  ............................................................       59

4-9 پوشش پلي ايميدي  ....................................................................       60

4-10 حدود دمايي ستون   .................................................................       61

4-11 فازهاي ساكن ستون هاي موئين  ...............................................       63

4-11-1 انتخاب فاز ساكن   ....................................................................         64

4-11-2 فازهاي ساكن معادل (هم ارز)   ................................................         65

فصل پنجم : آشكارسازها

5-1 مقدمه  ......................................................................................      67

5-2 گاز جبراني  ..............................................................................      67

5-3 حساسيت آشكارساز  ................................................................      68

5-4 گزينش پذيري  .........................................................................      69

5-5 دامنه خطي بودن پاسخ آشكارساز  ............................................      69     

       5-5-1 آشكارساز هدايت حرارتي يا كاتارومتر ............................................       70

       5-5-2 آشكارساز بر پايه يونش       ..........................................................       71

       5-5-3 آشكارساز يونش شعله اي    ..........................................................        71

       5-5-4 آشكارساز يونش سطح مقطعي  .....................................................        72

       5-5-5 آشكارساز يونش آرگون   ...............................................................        72

       5-5-6 آشكارساز يونش هليم  ...................................................................        73

       5-5-7 آشكارساز يونش قليايي  ................................................................        73

       5-5-8 آشكارساز يونش نوري   ................................................................        74

       5-5-9 آشكارساز نورسنجي  .....................................................................        74

       5-5-10 آشكارساز هدايت الكتروليتيكي  ..................................................       75

       5-5-11 آشكارساز بر پايه دانسيته گاز  .....................................................       75

       5-5-12 آشكارساز الكترون ربا ..................................................................       76

       5-5-13 آشكارساز پلاسماي امواج ميكرو  ................................................      76

       5-5-14 آشكارساز انتگرالي  .......................................................................      77

فصل ششم : عملكرد واحدها

6-1 واحد 2- اتيل هگزانول   ............................................................    85

6-1-1 فرايند توليد 2- اتيل هگزانول  ....................................................     85

6-1-2 عرضه محصولات  .......................................................................     87

6-1-3 اهميت واحد 2- اتيل هگزانول ...................................................    88

6- 2  واحداتانول آمين ......................................................................   89

6-2-1 فرايند توليد اتانول آمين  ..............................................................    89 

6-2-2 عرضه محصولات  .......................................................................    91

6-2-3 اهميت واحد اتانول آمين  .............................................................    92

6-3 واحد اتوكسيلات  .......................................................................   92 

6-3-1 فرايند توليد اتوكسيلات  ...............................................................    93

6-3-2 اهميت واحد اتوكسيلات  ..............................................................    94  

1-1 تاريخچه و انگيزه احداث :

مجتمع پتروشيمي اراك يكي از طرحهاي زير بنائي و مهم مي باشد كه درراستاي سياست هاي كلي توسعه صنايع پتروشيمي وبااهداف تأمين نياز داخلي كشور و صادرات ايجاد و به بهره برداري رسيده است .

اين طرح درسال 1363به تصويب رسيدو پس از طي مراحل طراحي ونصب و ساختمان در سال 1372فاز اول مجتمع در مدار توليد قرارگرفت . در ادامه كار ، به منظور بهبود مستمر و توليد بيشتر و متنوع تر، واحدهاي ديگر مجتمع تكميل و واحد اتوكسيلات به عنوان آخرين واحد مجتمع در سال 82راه اندازي و در مدار توليد قرار گرفت .

از سال 79، همزمان با تكميل واحدها ، طرحهاي توسعه اي مجتمع نيز با هدف افزايش ظرفيت مجتمع آغاز گرديده است . از سال   1378با تصويب هئيت مديره و پس از بررسي هاي دقيق عملكرد مجتمع،شركت در بازار بورس پذيرفته شد و واگذاري سهام آن آغازگرديد .

1-2 اهميت توليدات مجتمع:

    از مشخصه هاي استثنايي مجتمع پتروشيمي اراك استفاده از دانش هاي فني ، تكنولوژي و فرايندهاي پيشرفته مي باشد . توليدات مجتمع بسيار متنوع و عمدتاً گريدهاي مختلف را شامل مي شوند.  از لحاظ انتخاب خطوط توليد كمتر مجتمعي را مي توان يافت كه مانند مجتمع پتروشيمي اراك تركيبي از توليدات پليمري وشيميايي ازرشمندوحتي شاخه خاصي از توليدات نظيرسموم علف كشها را يكجا داشته باشد. مجتمع پتروشيمي اراك ازلحاظ تنوع ، ارزش فراورده ها و نقش حساس آن در تأمين نياز صنايع مهم كشور كم نظير مي باشد.

1-3 خوراك مجتمع :

خوراك اصلي مجتمع نفتاي سبك وسنگين است كه از پالايشگاه هاي اصفهان و اراك از طريق خط لوله تأمين مي شود .خوراك ديگر مجتمع ، گاز طبيعي است كه ازخط لوله سراسري مجاور مجتمع اخذ مي گردد . ضمناً حدود6000تن آمونياك وحدود 350ميليون متر مكعب در سال مصرف گاز طبيعي مجتمع مي باشد كه از خط سوم سراسري تأمين مي گردد .

1-4 نيروي انساني :

كل نيروي انساني شاغل در مجتمع بالغ بر 1769نفر مي باشد كه حدود 1213نفر فني و 556نفر ستادي هستند .

بر اساس سياست كلي دولت جمهوري اسلامي ايران بخشي از كارها به بخش خصوصي واگذار گرديد كه در اين راستا چندين شركت با بيش از1000نفر نيرو در بخشهاي خدماتي - تعميراتي و غيره در مجتمع فعاليت دارند .

1-5 مصارف توليدات مجتمع :

مصارف توليدات مجتمع بسيار متنوع و داراي طيف گسترده است .در بخش توليدات شيميايي كليه فراورده ها شامل اكسيد اتيلن/ اتيلن گليكل ها - اسيد استيك / وينيل استات - دو اتيل هگزانل -بوتانل ها - اتانل آمين ها و اتوكسيلات ها به اضافه سموم علف كش ها كاملاً در كشور منحصر به فرد مي باشند و نياز صنايع مهمي را در كشور تأمين نموده و مازاد آنها به خارج صادر مي شود .

در بخش پليمري نيز فراورده هاي ارزشمند و استراتژيك انتخاب شده اند كه به عنوان نمونه مي توان گريدهاي مخصوص توليد سرنگ يك بار مصرف – كيسه سرم – بدنه باتري – گوني آرد – الياف و همچنين مواد اوليه ساخت بشكه هاي بزرگ به روش دوراني و نيزگريد مخصوص توليد لوله هاي آب - فاضلاب و گاز و لاستيك پي بي آر را نام برد .

اولويت مصرف فراورده هاي مجتمع  براي تأمين نياز صنايع داخل كشور است در اين ارتباط توليدات مجتمع سهم به سزايي در تأمين نياز صنايع پايين دستي دارد به نحوي كه نياز بالغ بر 5000واحد پايين دستي را تأمين مي نمايد .

1-6 موقعيت جغرافيايي :

مجتمع پتروشيمي اراك در جوار پالايشگاه اراك در كيلومتر 22جاده اراك – بروجرد در زميني به وسعت 523هكتار قراردارد .

1-7 واحدهاي مجتمع :

الف : واحدهاي فرايندي :

واحدهاي فرايندي مجتمع شامل 19واحد است كه در نمودار منعكس مي باشد .

ب : واحدهاي سرويس هاي جانبي :

آب بدون املاح : ظرفيت 450متر مكعب در ساعت

واحد توليد بخار : 500تن در سال

واحد نيروگاه : ظرفيت كل توليد ( در شرايط جغرافيايي محل ) 125مگاوات

برجهاي خنك كننده :  شامل 7برج

واحد هواي فشرده يا هواي ابزار دقيق :  5كمپرسور هر كدام 26000نرمال متر مكعب در ساعت به ظرفيت كل :  130000نرمال متر مكعب .

واحد تفكيك نيتروژن و اكسيژن از هوا به ظرفيت : اكسيژن 14500  نرمال مترمكعب و نيتروژن 6000نرمال متر مكعب در ساعت .

ج : واحدهاي عمومي ( آفسايت ) شامل :

مخازن مواد شيميايي ، سيستم بازيافت كاندنس ها ، سيستم آب خام ، سيستم گاز ، سيستم سوخت مايع ، مخازن خوراك ، مخازن محصولات مايع ، سيستم آتش نشاني ، مخازن گاز هيدروژن ، سيستم مشعل مجتمع ، واحدتصفيه پساب صنعتي ، سيستم توزيع شبكه برق ، شبكه مخابرات ، اتصالات بين واحدها و سيستم جمع آوري و دفع آبهاي زايد .

1-8 دستاوردهاي مهم مجتمع :

دارنده گواهينامه مديريت كيفيت (2000 ) 9001 ISO

دارنده گواهينامه مديريت زيست محيطي14001 ISO

دارنده گواهينامه سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي18001 OHSAS

دارنده جايزه تنديس طلايي بين المللي كيفيت محصول سال 2000

دارنده جايزه كيفيت و مديريت بازاريابي از شركت GQM  سال 2001

دارنده عنوان صنعت سبز نمونه كشور در سال  1378

اخذ دو رتبه سوم تحقيقات از جشنواره بين المللي خوارزمي به خاطر اجراي طرح جايگزيني حلال بنزن با تولوئن در واحد P.B.R  و توليد كلرواستيل كلرايد به روش مستقيم .

پذيرفته شدن در بازار بورس به عنوان اولين مجتمع در سطح صنايع پتروشيمي ايران  .

دومين شركت برجسته از لحاظ نوآوري درسطح وزارت نفت در سال 1381.

1-9 حفظ محيط زيست :

در طراحي مجتمع بالاترين استانداردها و معيارها جهت حفظ محيط زيست منظور شده است .

به نحوي كه تقريباً هيچ نوع مواد مضر به طبيعت تخليه نمي شود . نمونه بارز اقدامات انجام شده جهت جلوگيري از آلودگي محيط زيست ، وجود واحد بسيار مجهز پساب ها ودفع مواد زائد در مجتمع  است. در اين واحد با به كارگيري تكنولوژي پيشرفته كليه آبهاي آلوده به مواد شيميايي و روغني وپسابهاي بهداشتي و غيره تصفيه مي گردد . اين واحد قادر است ماهيانه بالغ بر 250000متر مكعب آب را تصفيه نموده و به عنوان آب جبراني به سيستم آب خنك كننده مجتمع تزريق نمايد . ضمناً كليه مواد دور ريز جامد و مايع نيز در كوره زباله سوز سوزانده شده و دفع مي شوند . ايجاد فضاي سبز به اندازه كافي از اقدامات ديگر مجتمع در جهت حفظ محيط زيست مي باشد .

1-10 اسكان و امكانات رفاهي :

شركت پتروشيمي اراك به منظورتأمين مسكن مورد نياز كاركنان ، به موازات احداث مجتمع طرح عظيم خانه سازي را در شهر اراك اجرا نموده است.

پروژه خانه سازي شهر مهاجران شامل  1521 واحد ويلايي و984واحد آپارتماني است كه در زميني به مساحت 150هكتار در مجاورت مجتمع اجرا گرديد و هم اكنون مورد استفاده كاركنان و خانواده آنها مي باشد .

كليه امكانات رفاهي و فرهنگي نظير مهمانسرا ، بازار ، مدرسه ، دبيرستان ، درمانگاه ، تأسيسات تفريحي ،  ورزشي و ساير تأسيسات شهري در اين شهر تأسيس شده است كه نمونه بارز عمران و آبادي ناشي از اجراي طرحهاي زير بنايي در منطقه است .ضمناً 2مجتمع آپارتماني كلاٌ شامل 224واحد به اضافه چند واحد ويلايي در شهر اراك متعلق به شركت است كه همگي مورد استفاده كاركنان مجتمع مي باشند .

انژكتورهاي   Split   :

    ظرفيت ستون هاي موئينه،درمقايسه باستون هاي پرشده بسياركمتراست  . غلظت خيلي ازنمونه ها، فراترازظرفيت ستون هاي موئينه مي باشد.محدوديت درمقدارنمونه وجلوگيري ازاضافه باري ستون ايجاب مي نمايدكه تنهابخش كمي ازنمونه تزريق شده درانژكتوربه ستون واردگرددوبخش عمده آن بيرون ازسيستم هدايت شود.انژكتورهاي split  ،  توانايي انجام چنين عملي را دارد . در واقع انژكتورهاي split،  نمونه را به دو بخش نامساوي تقسيم مي كنند ، درصد خيلي كمي از نمونه را به بيرون از سيستم  هدايت مي نمايند .

 چگونگي عملكرد يك انژكتور split را مي توان اين گونه بيان نمود : نمونه ، پس از تزريق در محفظه انژكتور ، تبخير شده و با جريان گاز حامل مخلوط مي شود . محفظه انژكتور داراي دو مسيرخروجي است كه يكي به ستون و ديگري ( مسير دررو يا  vent) به خارج از سيستم منتهي مي شود . مسير دررو داراي يك شير قابل تنظيم است كه توسط آن نسبت بين گاز ورودي وگازخروجي از سيستم تنظيم مي شود . در واقع ، همين نسبت بين گازهاي دو مسير است كه تعيين مي كند چه درصدي از نمونه وارد سيستم شود . سرعت حجمي گاز حامل در انژكتورهاي splitدر حدود mlit/min300-10 است . ميزان تقسيم گاز حامل ( split ratio  ) به روش مستقيم و با اندازه گيري سرعت جريان حجمي گاز حامل دردرون ستون و مسير دررو ( vent) قابل اندازه گيري است . معمولاً نسبت تقسيم (split ratio) از 1:10 تا 1:300 متغير است . براي بعضي از سيستم هاي كروماتوگرافي گازي موئينه كه داراي ستون هايي با قطر داخلي µm100-50 هستند ، نسبت تقسيم را مي توان تا 1:1000 هم كوچك نمود تا از اضافه باري ستون ممانعت شود . هنگامي كه از يك انژكتور splitاستفاده مي شود ، چون تنها بخش بسيار كوچكي از نمونه وارد ستون مي شود ، بنابراين غلظتي كه آشكارساز دريافت مي كند خيلي اندك خواهد بود . حال چنان چه غلظت يك جزء از اجزاء نمونه ، خيلي كمتر از غلظت ساير اجزاء باشد ، اندازه گيري صحيح آن ممكن نخواهد بود . به عنوان يك معيار كلي ، چنان چه غلظت يك جزء در نمونه دست كم µg/µl10-0.1 باشد ،به روش split قابل اندازه گيري خواهد بود .

آشكارساز  هدايت حرارتي يا كاتارومتر

    عملكرد كاتارومتر بستگي به هدايت حرارتي جريان گاز دارد . اساساً كاتارومتر نواري از فلزي مثل پلاتين مي باشد كه داراي ضريب حرارتي – مقاومت زياد مي باشد . اين نوار به وسيله يك جريان الكتريكي ضعيف گرم مي شود . حرارت نوار فلزي و بنابراين مقاومت آن به وسيله جريان الكتريكي و هدايت حرارتي گاز اطراف كنترل مي شود . تغيير در تركيب گاز باعث تغيير حرارت و در نتيجه مقاومت نور مي شود . هنگامي كه نوار فلزي قسمتي از پل وتستون را تشكيل دهد جرياني كه در نتيجه تغيير در هدايت نوار ايجاد شده است را ممكن است رسم نمود .

با وجود مزايايي كه كاتارومتر در بعضي موار دارد داراي معايبي نيز مي باشد كه عبارتند از :

1- اغلب پاسخ آنها غير خطي بوده و بنابراين احتياج به تنظيم كردن مجدد مي باشد.

2- آنها نسبت به تغيير درجه حرارت و جريان گاز حساس مي باشند .

3- حجم مرده زياد داشته و بنابراين براي ستون هاي باريك كه مقدار نمونه خيلي كم است مناسب نمي باشند .

4- زمان پاسخ طولاني دارد .

عملكرد كاتارومتر بستگي به هدايت حرارتي گازهايي دارد كه از آن عبور مي كند . ار اين رو ماهيت گازها نقش مهمي در عملكرد اين سلول بازي مي كند . زيرا حساسيت دستگاه بستگي به اختلاف هدايت حرارتي گاز حامل و اجسام متشكله آن دارد . هيدروژن و هليم بهترين گازها مي باشند ، زيرا اختلاف هدايت حرارتي آنها با بيشتر اجسامي كه در گاز كروماتوگرافي به كار مي روند خيلي بيشتر از گازهايي مانند ازت و انيدريد كربنيك مي باشد .

منابع و مأخذ :

-      راهنماي عملي استفاده ، نگهداري و رفع عيب از دستگاه هاي كروماتوگرافي گازي با ستون موئينه        

                                                       تأليف : دين رود             

                                      ترجمه : سعيدامامي –حسين رحيمي

- كروماتوگرافي و طيف سنجي         

                          تأليف و ترجمه : دكتر عباس شفيعي

-      روش هاي كروماتوگرافي        

                    تأليف : ر.استوك - س.ب.ف.رايس 

                   ترجمه : سيد واقف حسين ، جمشيد منظوري لشكر

-      مباني گروماتوگرافي گازي                 

                  تأليف : هارلدم . مك ناير ، ارنست جي ، بونلي

                       ترجمه : عباس كمالي زاد

-      اصول تجزيه دستگاهي

تأليف : داگلاس اسكوك وست

- كاتالوگ هاي روابط عمومي مجتمع پتروشيمي اراك

-         Analytical Supplies  Catalog     1995/1996

-         CHROMPACK        Varian     

-         Chromatographic     Separations ، part І, Π