موضوع : فرش ترکمن

فهرست مطالب

پيشگفتار

شعر

فصل اول :

تاريخچه فرش

مختصري از تاريخچه فرش

تعريف فرش

فصل دوم :

تركمنستان

بافندگي

تركمن نشين

فصل سوم :

قالي و قاليچه تركمن

قاليچه هاي تركمن

گلهاي تركمن

فصل چهارم :

استان مازندران‌. عشاير تركمن

تركمنها : تاريخ و نقش قالي آنان

مرد تركمن و بافت قالي

نيازجان و فرش تركمن

نيازجان و طرح و نقش در فرش تركمن

نيازجان و رنگ و فرش تركمن

فرش فروشان گنبد چه مي گويند ؟

فصل پنجم :

قاليچه‌هاي تركمن صحرا 

پيشگفتار:

« فرش در فرهنگ تركمن ريشه در تاروپود هستي و زندگي تركمن دارد. فرش تركمن، زاده‌‌ي ذهن خلاق و انديشه‌ي جستجوگر و دستهاي آفريننده‌ي مادر است. مادر، با زبان دل و با دست‌هاي هنرمندش، فرش را زمينه و جلوه‌گر انديشه‌اش كرد و با هر گره تمامي احساس و عاطفه و عشق مادرانه‌اش را به دخترش و به مردم تركمن هديه كرد. و در پايان براي زينت بخشيدن به قالي و اثبات حضور هميشگي خود در ميان جلوه‌هاي گوناگون بافته‌اش، اثري از انگشتان خسته و خون‌بارش را بعنوان نمادي بنام گلين بارقاق به يادگار گذاشت. مادر، زندگي‌اش را به قالي بخشيد و ذره‌ذره‌ي جسم و روحش را بر تاروپود قالي گره مي‌زد. او، در تلاطم هميشگي زندگي‌اش، براي زينت‌بخشيدن به آلاچيق، نواري بافت؛ اما چه نقشي را مي‌بايست به آن مي‌نهاد و چگونه مي‌توانست آنرا بيارايد؟

 شايد اگر كارواني را كه خنچه‌هاي عروسي دختر دلبندش را در سراب حمل مي‌كردند نقش اين نوار مي‌كرد- كه چنين هم كرد- زيبا بود اما سراب را چگونه مي‌توانست بنماياند. بي‌تاب و بي‌آرام و در شور هميشگي خود، تصوير همان كاروان را در آينه‌ي خيالش نقش كرد، كه صداي زنگ‌هاي آن چونان انفجار الهامي بر انديشه‌‌اش طنين افكند. مادر، ميراثش را به همه‌ي عشق و مهر و احساس نهفته در آن، براي دخترانش به يادگار نهاد. كه دختران امروز، مادران فردايند. اما دريغا! بافندگاني كه سختي معيشت ناگزيرشان كرد تا براي بدست آوردن لقمه‌ي نان ببافند و سريع‌تر ببفاند، بدون در نظرگرفتن كيفيت طرح و نقش و رنگ و بي‌آنكه بدانند نام آگاهانه با دست خود ميراث گرانبهاي مادر را در زير خروارها خاكستر فراموش دفن مي‌كند. چشمانشان را بستند تا چشمان غمزده و نگران مادر را نبينند. طرح‌ها درهم سخت؛ اصالت گم شده؛ رنگها سست و بي‌دوام شد. كسي بايد باشد تا آن همه‌ي خوابي، آن همه شور و شيفتگي آن همه تكاپوي آگاهانه و از سرهوشياري و آن همه رمزوراز خفته در هر نماد و آذين را حرمت نهند و پاس دارد. در اين ميان دل سوخته‌ي عاشق كه خود از ميان همه‌ي مردم و فرهنگ برخاسته، سعي دارد كه فرياد دردآلود فرش تركمن را به گوش هراهل دردي برساند، تا شايد از آن ميان يكي كارگر افتد. درحال حاضر هنر قوي در حال از دست دادن خصلتهاي خويش است و فرش از اين مقوله جدا نيست. درنتيجه نه تنها ظرافت نقشها بلكه زيبايي رنگها هم آسيب خواهند ديد.

 هنگامي كه فرشهاي آسياي مركزي، درميان مردم شهرهاي وين، برلن، پاريس، يا لندن - كه در  تجمل غوطه‌ورند  - رواج يافت و مدشد هجوم خريداران اروپايي به دورترين بازارها و روستاهاي دست‌نخورده و حتي اردوگاها‌ چادرنشينان آغاز شد. در نتيجه. بوميان اين مناطق كه فريفته‌ي پول خريداران شده‌بودند، فرشهايي را كه از قيمت واقعي آنها اطلاع نداشتند، به فروش رساندند و بدين نحو مناطق زندگي آنان، گزيده‌ترين، گرانبهاترين، و پرمايه‌ترين فرآورده‌هاي خود را از دست داده و به دنبال خارج‌شدن اين آثار، امكان بافت و تهيه‌ي نمونه‌هاي مشابه آنها از بين رفت. هم‌اكنون بافندگان اينگونه فرشها،  برا ثر اغواي سود بيشتر و آني‌تر توجه به اين وظيفه و حرفه‌ي خانوادگي را از دست داده‌اند و فرشهايي ارائه مي‌كنند كه باكار كم ‌ظاهري چشم گيرد و دلپذير دارد. امروز ايران، قفقاز و تركستان شاهد فرشهايي هستيم كه فايد كيفيت هنري هستند.»

لالايي قالي‌باف تركمن

آبادان بر بلندي نشسته مي‌خواند

و به افتخار تركمن قالي مي‌بافد

بركوهپايه‌ها، ردپاي گور خزان

و در خانه‌ي كوچك‌ترين برادر،

 گلي قرمز بر قالي!

لالايي، لالايي

لالاكن، فرزند دلبندم

گل من، گلي كه ماهي يك قالي مي‌بافد،

 و كناره‌ي قالي‌اش، جاي ده سرانگشت اوست،

 در ميان گلها، به لاله مي‌ماند

به قرمزدانه مي‌ماند

لالايي، لالايي

لالاكن فرزند دلبندم

تاريخچه فرش

سابقه فرش را در جهان مي‌توان به آغاز تمدن در جوامع بشري مربوط دانست از آن زمان كه انسان دانست روي زمين سرد و پراز خاك و حشره نمي‌تواند زندگي كند و شروع به استفاده از پوست و سپس پشمهاي درهم‌شده جانوران اطراف محيط‌زيست خود كرد، انواع اوليه فرش بي‌ترديد كيفيتي شبيه به نمد و يا توليدات ابتدايي نساجي داشته‌است ولي بهرحال از آنجاكه از بافته‌هاي اوليه فرش به دليل كيفيت غيرقابل دوام آن نمونه‌هايي دردست نيست هيچيك از حدسيات و تئوريها و استدلالات مورخان و محققان نتوانسته‌است زماني دقيق براي تهيه اولين نوع از اين پديده زيباي انساني را تعيين نمايد.

 بي‌شك ايرانيان نيز نمي‌توانند ادعاي توليد اولين فرشهاي دستباف را داشته‌باشند ولي شواهد و مدراك تاريخي و بخصوص كشف قالي پازيريك سهم اعظم در خلق و توليد اين هنر گرانبها را از آن ايرانيان مي‌سازد.

 در اشعار همراز«  ارابه‌هاي ايراني كه با فرشهاي ارغواني پوشيده شده» ياد مي‌شود. گزنفون به هنگام ثبت جنگهاي ايران اشاراتي دارد دال براينكه« ايرانيان زير بسترهاي خود از فرشهاي نرمي استفاده مي‌كرده‌اند» در كتاب آناباسيس از فرشي صحبت مي‌شود كه ارزش آن معادل 10 مينائوس(واحد پول يونان) برابر 38 پوند نقره بوده‌است.

 همواره درباره كيفيت واقعي آن اظهارات و اينكه موراد مورد بحث واقعاً فرش بوده و يا انواعي از نمد و يا گليم منقوش و يا نوعي سوزن‌دوزي و غيره اختلاف‌نظر وجود داشته ولي در اين زمان واقعيتهاي تاريخي بيانگر نشانه‌هاي ديگريست.

 در كتابي كه در سال 1950 درباره كشفيات پروفسور رودنكو باستانشناس روس در شوروي انتشار يافت، صحبت از كشف فرشي است كه از گور يخزده يكي از شاهان سكائي در آلتائي مغولستان خارجي نزديك به نواحي جنوبي سيبري بدست آمده اين فرش كه بنام محل كشف آن پازيريك ناميده مي‌شود وبمود يخهاي جاوداني سيبري بنحو شگفت‌انگيزي تقريباً سالم مانده‌است. امروزه در