«اَوَلَمْ‌‍‎يَسيروافيِ‌ا‎‏‎‎‎لْاَرضِ‌فَيَنْظُرواكَيفَ‌كانَ‌عاقِبَةُالَّذينَ‌مِنْ‌قَبْلِهِمْ‌ … »  

(( آيا در زمين سير نمي كنيد تا عاقبت كار پيشينيان خود را بنگريد)) 

 

جايگاه تاريخي استان همدان

اكثر شهرهاي استان همدان و خصوصاً همدان، نهاوند و تويسركان از قدمت بسيار بالايي برخوردار مي‌باشد، به طوري كه همدان، اولين پايتخت نخستين تشكيلات حكومتي در ايران بوده كه در آن دوره هگمتانه ناميده مي‌شده است.آثار مكشوفه از تپه باستاني هگمتانه و نيز كتيبه‌هاي گنجنامه آثاري از آن زمان مي‌باشد. آثار تاريخي ـ فرهنگي متعددي موجود در همدان موجود شد كه اين شهر به عنوان يكي از شش شهر تاريخي ـ فرهنگي كشور شناخته شود.

همچنين كاوش‌هاي باستان‌شناسي انجام شده در تپه گيان نهاوند و وجود تپه‌هاي باستاني باباكمال و مهاجرت حضرت حيقوق نبي(ع) به تويسركان (در حدود 700 سال ق.م) نيز حاكي از قدمت اين دو شهر مي‌باشد.

 

جغرافيايي طبـيعي 

الف) موقعيت و مساحت: استان همدان با وسعتي  در حدود 20 هزار  كيلومتر مربع كه درحدود 2/1% مساحت كل كشور را تشكيل ميدهد، در غرب ايران بين مدار 33 درجه و 59 دقيقه تا 25 درجه و 45 دقيقه عرض شمالي و 47 درجه‌و34دقيقه تا 49درجه‌و36 دقيقه طول شرقي‌از نصف‌النهار گرينويچ قرار گرفته است.اين استان از شمال به استان زنجان، از جنوب به استان لرستان (بروجرد) و از شرق به استان اراك و از مغرب به استانهاي باختران و قسمتي از كردستان محدود ميباشد.

ب)پستي و بلندي: اين استان منطقه‌ايست كوهستاني و كوههاي واقع در آن در تقسيم‌بندي كوههاي ايران جزو رشته‌كوههاي غربي ومركزي كشور است كه جهت آنها مانند كوههاي مركزي از شمال غربي به جنوب شرقي مي‌باشد. نوع آنها خارائي وبيشتر ايام سال مستوراز برف بوده و بهمين علت سرچشمة رودخانه‌ها و چشمه‌سارهاي فراوان مي باشند.

 

مهمترين كوههاي استان عبارتند از: 

 - الـوند: رشته‌كوهي است تك در ابتدا و امتداد سلسله‌كوههاي زاگرس كه از كوههاي مياني فلات ايران محسوب و مربوط به دوران سوم زمين شناسي است. درجنوب شهرستان همدان واقـع و از شمال غـربي به كوه خدابنده‌لـوي سنـندج و كـوه مهم چهـل چشمة كردستان واز جنوب شرقي به ارتفاعات راسوند اراك و كوه وفس متصل است.خط‌الراس‌آن‌حد طبيعي‌بين شهرستان همدان وتويسركان مي باشد وبلندترين قلة آن موسوم به الـوند در 18 كيلومتري جنوب شهر واقع و ارتفاع آن 3574 متر مي باشد. 

- كوههاي كم ارنفاع چنگ الماس  در شمال دهستان مهربان كه ارتفاع بلندترين قلة آن 2525 متر ميباشد. 

-  كوههاي قره‌داغ با 2365 متر ارتفاع 

- كوههاي ارمني در شمال بخش كبوترآهنگ 

- كوه وفس در مشرق با ارتفاع  2540 متر  

- سلسله‌كوههاي‌خرقان‌ درشمال شرقي‌كه خط‌الراس‌ طبيعي بين همدان‌ وقزوين‌ محسوب‌ ميشوند  

- گردنه مشهور آوج با ارتفاع 3013 متر و در مسيرسلسلةكوههاي خرقان قرار گرفته‌است.            

 ج)رودخـانه‌ها:

    1- رودخانه قره‌چاي     2- رودخانة سيمينه    3- رودخانة خاكو    4- روخانة درة مرادبيگ   5- رودخانة عباس آباد 6-رودخانة فرجين    7- روخانه گردنةاسدآباد  8- روخانةهمه‌كسي

رودخانه‌هاي ديگر همدان عبارتنداز: ابـوك، ارزانفود و فرجين 

سابقة تاريخي همدان: 

هـرودت مورخ يوناني بناي شهر همدان را كه به دياكس، نخستين شهريار ماد نسبت ميدهد ميـنويسد پس از آنكه اين پادشـاه هگمـتانه را جهت پايتخت كشور خويش برگزيـد، كاخـي عجيب ومستحكم بصورت هفت قلعه كه هريك درون ديگري قرارگرفته بود ساخت وبه تقليد از رنگ‌آميزي قصرهاي بابلي، كنگره هاي هريك ازديوارهاي قصر مزبور را برنگي در آورد  و كاخـي بس بلند مخصوص شاه و خزانة سلطنتي در آخرين قلعة دروني بر پا ساخت وسكنة شهر خارج از حصارها مسكن داشتند. محيط آخرين ديوار قلعه تقريباً به بزرگي شهر آتن بود. اين قصر داراي 300 تا 1000 اطاق و هر اطاق را 8 درب آهنين بوده‌است.

(655 تا 708  ق‌ م ) اما آنچه‌كه در كتيبة تگلات‌پالسراول شهريارآشوري كه مربوط به قرن‌يازدهم پيش از ميلاد ميباشد در مورد همدان آمده ‌است«در اين كتيبه نام همدان همدانا نوشته شده است» مشخص مي سازد كه گفتةهرودت مبني بر بناي شهر توشط ديوكس محقق نبود و احتمالاً اين پادشاه با ايجاد هفت قلعه حيرت انگيز فوق بر آباداني وتوسعه آن افزوده است. بهرحال از آنچه كه سايرمورخين بيگانه در مورد همدان نگاشته‌اند مي توان پي‌برد كه اين شهردر دوران زمامداري ديوكس بعنوان پايتخت دولت ماد اهميت و رونق خاصي داشته‌است در اين زمينه پلي بيوس مورخ ديگر يوناني (204 تا 132 ق.م) همدان باستاني رابدينگونه توصيف مي نمايد.

 

تحقیق در مورد هگمتانه