مقدمه

 

عقب ماندگي ذهني يا به اصطلاح ديگر نارسايي رشد قواي ذهني موضوع تازه و جديدي نيست بلکه در هر دوره و زمان افرادي در اجتماع وجود داشته اند که از نظر فعّاليت هاي ذهني در حد طبيعي نبوده اند.

 

بخصوص از روزي که بشر زندگي اجتماعي را شروع کرده موضوع کساني که به عللي قادر نبودند خود را با اجتماع هماهنگ سازند مطرح بوده است. اجتماع براي مصلحت، تعصب يا سالم سازي بعضي افراد را تحمل کرده، عده اي را محبوس مي ساخت يا به مرگ محکوم مي نمود.

 

از مجموعه مدارک به دست آمده چنين استنباط مي شود که تا قرن هجدهم اين افراد مورد توجه و لطف نبوده و حتي پزشکان از پذيرفتن درمان آنان خودداري مي کردند. (ميلاني نو، 7 ص 23) و زماني تصور مي شود بعضي بچه ها زرنگ و برخي تنبل هستند. همچنين تصور مي شود که بچه هاي زرنگ پرتلاش هستند و ديگران چنين نيستند. هرچه آموزش و پرورش عمومي بيشتر گسترش مي يابد اين اشتباه مشخص تر مي شود. صاحب نظران در آموزش و پرورش با سئوالاتي از اين قبيل مواجه هستند که آيا افراد با توانايي هاي خاص متولد شده اند؟ آيا اين توانائي ها را مي توان در سال هاي اوليه زندگي سنجيد تا شايد بتوان پيشرفت در آينده را قابل پيش بيني و برنامه ريزي کرد و يا آيا فقر در فرآيند رشد هوش تأثير دارد؟ (فروغي 1373 ص 31)

 

تفاوت هاي فردي دانش آموزان، که حاکي از وجود قضاوت در توانايي هاي آنان است، از مهمترين اصول و مواردي است که هميشه بايد در آموزش و پرورش مورد توجه قرار گيرد. از جمله توانايي هاي متفاوت کودکان که موجب تفاوت عمده بين عملکرد آنان مي شود، توانايي هاي شناختي و از جمله هوش است که ميزان آن در همه افراد يکسان نيست، در نتيجه بايد به آن توجه خاصي مبذول شود. زيرا نوع و سرعت آموزش بايد با توانمندي هاي شناختي دانش آموزان هماهنگ شود.

 

قشر نسبتاً وسيعي از دانش آموزان مدارس عادي، که در عين تفاوت هوشي بارز با ديگر دانش آموزان در کنار ساير کودکان مي نشيند و از امکانات مشابه آنان در مدارس بهره مي برند دانش آموزان ديرآموزند. (توکلي 1376 ص 51)

 

خانواده به عنوان مهمترين گروه اجتماعي که کودک معلول عضوي از آن است، در تحول ساختهاي شناختي اجتماعي و عاطفي کودک نقش بسزايي ايفا مي کند. نقش خانواده در امر آموزش کودکان استثنايي و بخصوص عقب مانده ذهني بسيار خطير و مهم است. براي مثال خانواده اي که کودک عقب مانده ذهني آموزش پذير دارد محتاج اطلاعات و مهارتهاي متفاوتي از خانواده اي که کودک نابينا دارد مي باشد (ماهنامه ي آموزشي- تربيتي پيوند، سال 1375 ص 30)

 

به طوري که آمارهاي بين المللي نشان مي دهد در هر جامعه اي بيش از ده درصد کودکان با ويژگي هاي متفاوتي نسبت به ساير کودکان متولد شدند و از نظر ذهني و يا جسمي با کودکان عادي تفاوت دارند اين گروه از کودکان، تحت عنوان کودکان استثنايي مورد توجه مسئولان تعليم و تربيت همه کشورها هستند و تاکنون براي آموزش و پرورش آنان برنامه هاي خاصي تدوين گرديده است.

 

البته براي هر دسته از اين کودکان به تناسب وضع جسمي برنامه ريزي خاصي بايد صورت گيرد و روش هاي خاصي براي آموزش و پرورش آنان اجرا شود. اما آنچه بايد در مورد همه آنان در نظر باشد اين است که آنان نيز مانند ديگر افراد از حقوق انساني بهره مند بوده و از اين جهت هيچ تفاوتي با ساير کودکان ندارند. (افروز، 1367, ص 10)