مقدمه :

چای که به زبان انگلیسی TEA  و چینی TAY  یا CHAI  نامیده می شود ، به صورت درخت یا درختچه و مخصوص مناطق استوایی و اطراف آن است . بوته چای دارای برگهای ساده ، غالباً پایا ، متناوب و گل هایی معمولا نر - ماده و منظم است . چای دارای دو گونه مهم چینی CAMELLTA SINESIS  و آسامی CAMELLTA ASSAMICA  و یک زیر گونه کامبوجی می باشد . چای را از سرشاخه های جوان و ترد شامل دو یا سه برگ و جوانه های ناشکفته انتهایی و با عملیاتی چند بر روی آنها می سازند . 

چای نوعی نوشیدنی بسیار رایج است که مانند قهوه در ردیف رایج ترین و مهم ترین نوشابه های مطبوع و مورد مصرف در بیشتر جهان می‌باشد . 

چای دارای اهمیت غذایی ودارویی بسیاری است . ولی مهم ترین اثر آن تاثیر برروی سیستم اعصاب و در نتیجه رفع خستگی و ایجاد آرامش در انسان است چای دارای مقادیر قابل توجهی پروتئین . هیدراتهای کربن وانواع مختلفی از ترکیبات شیمیایی می باشد . چای دارای اثر انرژی زایی بالایی می باشد . بطوری که یک فنجان چای  ۴  کیلو کالری انرژی به بدن می رساند . مصرف زیاد چای می تواند باعث طپش قلب . عصبانیت . اضطراب . بی خوابی و لاغری شود  . 

 

خواص چای

چای دارای اهمیت غذایی ودارویی بسیاری است . ولی مهم ترین اثر آن تاثیر برروی سیستم اعصاب و در نتیجه رفع خستگی و ایجاد آرامش در انسان است چای دارای مقادیر قابل توجهی پروتئین . هیدراتهای کربن وانواع مختلفی از ترکیبات شیمیایی می باشد .

 

 

 تاریخچه چای: 

تحقیقات نشان می دهد که بوته چای را در حدود۳هزار سال (ق.م) در چین می شناخته اند . کیاه چای و واریته های آن به حالت وحشی در شمال هند درناحیه ای به نام اسام می روییده . از نظر کاشت و مصرف چین اولین محلی است که این گیاه در آنجا در حدود  ۲۷۰۰  سال (ق.م) کشت می شده وبه مصرف می رسیده در زمانهای گذشته کاهنهای بودایی برای کمتر خوابیدن از چای استفاده می کرده اند و افسانه ای دراین مورد هست که می گوید کاهنی بنام بودهیدهارما در مراجعت از ژاپن به خواب می رود و پس از بیدار شدن برای تنبیه شدن مژه های خود را کند وروی زمین ریخت این مژه ها در خاک ریشه داد وتبدیل به درخت چای شد . انتشار این گیاه از چین به ژاپن وهند و از قرن پانزدهم در اروپا کشت چای رایج شد. 

 

کشت چای درایران: 

از اوایل قرن بیستم چایکاری در ایران آغاز شد . قبل از سال  ۱۲۸۰(ه . ش ) کشت چای درایران رواج نداشت و ایرانیان قدیم به جای چای قهوه می نوشیدند . به همین دلیل چایخانه های ایران همان نام قدیمی خود یعنی قهوه خانه را حفظ کرده اند  . 

علاقه دولت ایران به کشت چای در سال  ۱۲۸۰  (ه .ش) باعث شد تا سفیر ایران در هند بنام حاج محمد میرزا کاشف السلطنه ماموریت یافت تا چگونگی کشت چای را بیاموزد . ایشان پس از مدتها کار و تلاش روی مزارع چای در هند موفق شد اصول و فنون چایکاری را بیاموزد و با موافقت دولت هند تعداد  ۲۰۰۰  نهال چای به ایران بیاورد و آنها را در زمینی در نزدیکی شهر لاهیجان بکارد . پس از آن بود که بتدریج کشت چای در ایران رواج یافت  . 

 

 مشخصات چای: 

گیاه چای از تیره  teaceae است . نوع پرورشی آن بنام  camellia sineasis است. به دو شکل وحشی وپرورش یافته است . در حالت وحشی ارتفاع ان ارتفاع آن به  ۱۰- ۱۵  متر می رسد که اغلب در کشورهای خاور دور می روید . انواع پرورشی آن دارای ارتفاع  ۵۰  - ۷۰  متر است . که حداکثر به  ۲  متر می رسد  . 

 

 تقسیم بندی چای از لحاظ زراعی  : 

۱) گونه چینی  

۲) گونه اسامی و کامبوجی  

۳) نژادهای دو رگه  

 

▪ تقسیم بندی گیاه چای از لحاظ طرز تهیه و تولید  : 

۱) چای سیاه  

۲) چای سبز  

۳) چای اولنگ  

۴) چای قالبی  

 

 

 انواع چای  

▪ چای سیاه  

این نوع چای پس از انجام تمام مراحل چایسازی بدست می آید این نوع چای به دو طریق رسمی یاارتدکس و غیر رسمی بدست می آید در روش ارتدکس که همان روش چایسازی ایران نیز می باشد تمام مراحل تهیه چای از قبیل : پلاس ومالش و تخمیر و خشک شدن انجام می گیرد این نوع چای دارای درجه بندی هایی مثل :چای قلم . پیچیده . باروتی . و ... می باشد . در چای غیر رسمی از ماشین هایی استفاده می شود که در آن مرحله پلاس حذف می شود . این چای در ایران استفاده نمی شود  .