كليـات‌

1 . هدف‌ اين‌ بخش‌،  ارائه‌ استانداردها و راهنماييهاي‌ لازم‌ درباره‌ چگونگي‌ استفاده‌ از روشهاي‌ نمونه‌گيري‌ در حسابرسي‌ و ساير روشهاي‌ انتخاب‌ اقلام‌ براي‌ آزمون‌ به‌منظور گرداوري‌ شواهد حسابرسي‌ است‌.

 

2 . حسابرس‌ هنگام‌ طراحي‌ روشهاي‌ حسابرسي‌ بايد شيوه‌هاي‌ مناسبي‌ را جهت‌ انتخاب‌ اقلام‌ براي‌ آزمون‌ به‌گونه‌اي‌ تعيين‌ نمايد كه‌ بتواند شواهد حسابرسي‌ لازم‌ را به‌منظور دستيابي‌ به‌ هدفهاي‌ آزمون‌ حسابرسي‌ گرداوري‌ كند.

 

تعاريف‌

3 . نمونه‌گيري‌ در حسابرسي‌  (نمونه‌گيري‌) عبارت‌ است‌ از بكارگيري‌ روشهاي‌ حسابرسي‌ درباره‌ كمتر از 100 درصد اقلام‌ تشكيل‌دهنده‌ مانده‌ يك‌حساب‌ يا يك‌ گروه‌ معاملات‌ به‌گونه‌اي‌ كه‌ همه‌ واحدهاي‌ نمونه‌گيري‌، شانس‌ انتخاب‌ شدن‌ داشته‌ باشند.  اين‌ روش‌،  حسابرس‌ را دركسب‌ و ارزيابي‌ شواهد حسابرسي‌ مربوط‌ به‌ برخي‌ ويژگيهاي‌ اقلام‌ انتخابي‌ به‌منظور نتيجه‌گيري‌ درباره‌ جامعه‌ مورد آزمون‌ ياري‌ مي‌كند.  نمونه‌گيري‌ در حسابرسي‌ مي‌تواند با استفاده‌ از رويكرد آماري‌ يا غيرآماري‌ انجام‌ شود.

 

4 . اشتبـاه‌   از ديدگاه‌ اين‌ بخش‌ به‌معناي‌ انحراف‌ از كنترلها (در موارد اجراي‌ آزمون‌ كنترلها) يا تحريف‌ (در موارد اجراي‌ آزمونهاي‌ محتوا)  است‌. همچنين‌،  مجموع‌ اشتباه‌ به‌معناي‌ ضريب‌ انحراف‌ يا مجموع‌ موارد تحريف‌ است‌.

 

5 . اشتباه‌ غيرمعمول‌  عبارت‌ از اشتباهي‌ است‌ كه‌ تنها از يك‌رخداد استثنايي‌ و قابل‌ تشخيص‌ ناشي‌ مي‌شود و ازاين‌رو،  معرف‌ اشتباهات‌ موجود در جامعه‌ نيست‌.

 

6 . جامعـه‌  عبارت‌ است‌ از مجموعه‌ كاملي‌ از اطلاعات‌ كه‌ نمونه‌ از آن‌ انتخاب‌ مي‌شود و حسابرس‌ مي‌خواهد درمورد آن‌ نتيجه‌گيري‌ كند. براي‌ مثال‌، همه‌ اقلام‌ تشكيل‌دهنده‌ مانده‌ يك‌حساب‌ يا يك‌گروه‌ معاملات‌.  يك‌جامعه‌ مي‌تواند به‌ طبقات‌ يا جامعه‌هاي‌ فرعي‌ تقسيم‌ شود كه‌ هرطبقه‌ به‌طور جداگانه‌ مورد رسيدگي‌ قرار گيرد.  "جامعه‌" در اين‌ بخش‌ به‌گونه‌اي‌ بكار مي‌رود كه‌ "طبقه‌"  را نيز دربر گيرد.

 

7 . خطر نمونه‌گيري‌  از اين‌ احتمال‌ ناشي‌ مي‌شود كه‌ نتيجه‌گيري‌ حسابرس‌ براساس‌ نمونه‌ ممكن‌ است‌ با نتيجه‌گيري‌ وي‌ از اجراي‌ همان‌ روش‌ حسابرسي‌ درباره‌ تمامي‌ اقلام‌ تشكيل‌ دهنده‌ جامعه‌، متفاوت‌ باشد.  دونوع‌ خطر نمونه‌گيري‌ وجود دارد:

 الف‌- خطر اين‌كه‌ درمورد آزمون‌ كنترلها،  حسابرس‌ خطر كنترل‌ را كمتر از ميزان‌ واقعي‌ تعيين‌ كند يا درمورد آزمونهاي‌ محتوا،  چنين‌ نتيجه‌گيري‌ كند كه‌ اشتباه‌ با اهميتي‌ وجود ندارد حال‌آن‌كه‌ واقعا وجود دارد.  اين‌ نوع‌ خطر بر اثربخشي‌ حسابرسي‌ اثر مي‌گذارد و به‌احتمال‌ زياد،  به‌ اظهارنظر نامناسب‌ حسابرس‌ منجر مي‌شود.

ب‌ - خطر اين‌كه‌ درمورد آزمون‌ كنترلها،  خطر كنترل‌ را بيشتر از ميزان‌ واقعي‌ تعيين‌ كند يا درمورد آزمونهاي‌ محتوا،  چنين‌ نتيجه‌گيري‌ كند كه‌ اشتباه‌ با اهميتي‌ وجود دارد حال‌آن‌كه‌ درواقع‌ وجود ندارد.  اين‌ نوع‌ خطر بر كارايي‌ حسابرسي‌ اثر مي‌گذارد و معمولا  به‌ كار بيشتر براي‌ اثبات‌ نادرستي‌ نتيجه‌گيري‌ اوليه‌ مي‌انجامد.مكمل‌ رياضي‌ اين‌ خطرها سطح‌ اطمينان‌ ناميده‌ مي‌شود.

 

8 . خطر غير نمونه‌گيري‌   در مواردي‌ ايجاد مي‌شود كه‌ حسابرس‌ به‌دلايل‌ نامرتبط‌ با اندازه‌ نمونه‌، به‌نتيجه‌ نادرست‌ برسد. براي‌ مثال‌،  حسابرس‌ ممكن‌ است‌ به‌دلايل‌ زير موفق‌ به‌ تشخيص‌ اشتباه‌ نشود:

 . متقاعدكننده‌ بودن‌ بيشتر شواهد حسابرسي‌ نه‌ قطعي‌ بودن‌ آنها.

 . بكارگيري‌ روشهاي‌ نامناسب‌.

 . تفسير نادرست‌ شواهد.

 

9 . واحد نمونه‌گيري‌  به‌ هريك‌ از اقلام‌ تشكيل‌ دهنده‌ جامعه‌ گفته‌ مي‌شود. براي‌ مثال‌، هريك‌از چكهاي‌ صادر شده‌،  فاكتورهاي‌ فروش‌ يا مانده‌هاي‌ حساب‌ بدهكاران‌ يا يك‌ واحد پولي‌.

 

10 . نمونه‌گيري‌ آماري‌  به‌ هرنوع‌ نمونه‌گيري‌ گفته‌ مي‌شود كه‌ ويژگيهاي‌ زير را داشته‌ باشد:

 الف‌- انتخاب‌ تصادفي‌ اقلام‌ نمونه‌.

 ب‌ - استفاده‌ از نظريه‌ احتمالات‌ براي‌ ارزيابي‌ نتايج‌ نمونه‌،  شامل‌ اندازه‌گيري‌ خطر نمونه‌گيري‌.

هرنوع‌ نمونه‌گيري‌ كه‌ ويژگيهاي‌ الف‌ و ب‌ بالا را نداشته‌ باشد، نمونه‌گيري‌ غيرآماري‌ ناميده‌ مي‌شود.

 

11 . طبقه‌بندي‌  يعني‌ تقسيم‌ جامعه‌ به‌ جامعه‌هاي‌ كوچكتري‌ كه‌ هريك‌ به‌عنوان‌ گروهي‌ از واحدهاي‌ نمونه‌گيري‌ با ويژگيهاي‌ مشابه‌ (اغلب‌،  ارزش‌ پولي‌)  محسوب‌ مي‌شود.

 

12 . اشتباه‌ قابل‌ تحمل‌   عبارت‌ است‌ از حداكثر اشتباه‌ موجود در جامعه‌ كه‌ حسابرس‌ حاضر به‌پذيرش‌ آن‌ است‌.

 

 

شواهد حسابرسي‌

13 . طبق‌ بخش‌ 50  " شواهد حسابرسي‌ "،  شواهد حسابرسي‌ با استفاده‌ از تركيب‌ مناسبي‌ از آزمون‌ كنترلها و آزمونهاي‌ محتوا به‌دست‌ مي‌آيد.  نوع‌ آزموني‌ كه‌ قرار است‌ اجرا شود در تشخيص‌ بكارگيري‌ روشهاي‌ حسابرسي‌ مناسب‌ براي‌ گرداوري‌ شواهد حسابرسي‌ داراي‌ اهميت‌ است‌.

 

آزمون‌ كنترلها

14 . طبق‌ بخش‌ 40  " براورد خطر و سيستم‌ كنترل‌ داخلي‌ "،  آزمون‌ كنترلها درصورتي‌ انجام‌ مي‌شود كه‌ حسابرس‌ قصد داشته‌ باشد خطر كنترل‌ مربوط‌ به‌ يك‌ادعاي‌ مشخص‌ را پايين‌تر از حدبالا براورد كند.

 

15 . حسابرس‌ براساس‌ شناخت‌ خود از سيستمهاي‌ حسابداري‌ و كنترل‌ داخلي‌،  ويژگيها يا صفاتي‌ را مشخص‌ مي‌كند كه‌ اجراي‌ يك‌كنترل‌ و همچنين‌،  شرايط‌ احتمالي‌ انحراف‌ از رعايت‌ كامل‌ آن‌ را نشان‌ مي‌دهد.  حسابرس‌ سپس‌ مي‌تواند بود يا نبود صفات‌ را آزمون‌ كند.