فهرست

عنوان                                                                                                       صفحه

چکيده  ..................................................................................................................................................  1

مقدمه  ...................................................................................................................................................  2

كليد واژگان  .........................................................................................................................................  4

۱- زمان مسئوليت كيفرى  ..................................................................................................................  6

۲- اعتبار شهادت زن در اثبات دعوى و جرم  .....................................................................................  7

۳- قصاص  ..........................................................................................................................................  7

۴- ديه  .................................................................................................................................................  8

مبانى حكم ديه‏و مقررات متفاوت آن‏در مورد زن و مرد در قانون‏مجازات  ........................................  10

درآمد  .................................................................................................................................................  11

اين مهم در دو فصل عرضه مى گردد  ..............................................................................................  12

فصل يكم : برابرى ديه زن و مرد  ....................................................................................................  13

روايات تشريع ديه  .............................................................................................................................  13

اصول و قواعد كلى اسلامى  ..............................................................................................................  15

فصل دوم : نقد و بررسى ديدگاه نابرابرى ديه زن و مرد  ..................................................................  18

يكم . روايات  .....................................................................................................................................  19

دسته نخست، روايات نابرابرى ديه زن و مرد با دلالت مطابقى  .......................................................  19

دسته دوم، روايات نابرابرى ديه زن و مرد با دلالت التزامى  .............................................................  21

دسته سوم، روايات نابرابرى قصاص اعضاى زن و مرد پس از رسيدن به يك سوم  .......................  24

شگفتى فقيهان فريقين از اين حكم  ..................................................................................................  27

تحليل و نظر مقدس اردبيلى  .............................................................................................................  27

نظر صاحب فتح‏القدير  ........................................................................................................................  29

نقد و بررسى كلى  ..............................................................................................................................  32

دوم . اجماع  .......................................................................................................................................  35

سوم. وجوه استحسانى  .......................................................................................................................  36

۱- پايين‏تر بودن ارزش زن نسبت‏به مرد  .........................................................................................  37

۲- پايين‏تر بودن نقش زن در وضعيت اقتصادى  ..............................................................................  39

نتيجه  .................................................................................................................................................  41

پيشنهاد ...............................................................................................................................................  45

حال دو راه حل موجود است  .............................................................................................................  46

منابع  ..................................................................................................................................................  47

 

 

 

 

 

 

 

 

 

برابری و عدم برابری دیه زن:

 

چکیده : 

هميشه اين سؤال مطرح شده است که چرا اسلام ديه ي زن را نصف ديه ي مرد قرار داده است؟ ولي کمتر به جوابهايي که داده شده، توجّه کرده اند. بعضي از کساني هم که از حقيقت دين اسلام دور هستند اين مسأله را وسيله اي براي مخالفت با اين دين شريف و پويا قرار داده اند. خلاصه همه اشکالات مطرح شده اين است که اسلام به زن ظلم کرده و وي را نصف انسان دانسته است. ولي آيا واقعًا اين چنين است؟

   در جواب اين سؤال بايد چند نکته را ذکر کنيم:

 

1. اسلام يک دين اجتماعي است و نظرش ابتداءًا به اجتماع است. و اگر احکامي هم براي افراد دارد، به اين عنوان است که جزو جامعه هستند.

 

2. واحد اجتماع از نظر اسلام خانواده است نه فرد. يعني خانواده کوچکترين واحد يک جامعه، محسوب مي شود.

 

3. بنا بر اين هر فرد در نگاه جزئي لزومًا در واحد خانواده تعريف مي شود. يعني به عنوان يکي از اعضاي خانواده مثل پدر، مادر، فرزند، زن و يا شوهر. اسلام فرد را به تنهايي به رسميت نمي شناسد.

 

4. اگر اسلام حکمي براي فردي داشت، بايد آن حکم را با توجه به نظام خانواده هم بسنجيم تا بتوانيم در باره آن قضاوت منصفانه اي داشته باشيم.

با توجه به آنچه گفتيم، بايد ببينيم ديه اي که اسلام در قبال جنايات براي انسانها وضع کرده ، چگونه توجيه مي شود؟

چنان که مي دانيم، در اسلام نفقه ي زن و فرزندان بر عهده ي مرد مي باشد، حال اگر به مرد خانه، آسيبي برسد، مستقيمًا به خانواده، زن و فرزندان هم آسيب رسيده است و از نظر اقتصادي آنها هم ضربه خورده اند. چون در حقيقت مرجع نان آوري خانواده يا از دست رفته است و يا با آسيب و ضعف مواجه شده است. 

حال اگر به زن آسيبي وارد شود، از نظر اقتصادي، فقط زن آسيب ديده و ضرر اقتصادي عمده اي به خانواده وارد نمي شود. در نهايت اينکه اگر اسلام، ديه ي مرد را در برخي موارد، از جمله قتل، دو برابر زن قرار داده است، از اين جهت است که با فقدان نان آور يا ضعف وي نهاد مهمّ خانواده دچار آسيب جدّي مي شود. با افزودن مقدار ديه، جلو ضرر اقتصادي شديدي که به آن وارد شده گرفته مي شود و نظام خانواده از تزلزل و نابودي نجات مي يابد. ولي در مورد ديه ي زن نيازي به اين مقدار از جبران نيست. چون هنوز خانواده سرپرست خانه باقي است و اگر چه يکي از مهم ترين اعضاي خانه مفقود يا ضعيف شده، ولي از نظر اقتصادي خانواده متزلزل نشده است.

 

مقدمه:

بر اساس قانون مجازات اسلامى ايران و مطابق فتاواى بسيارى از فقيهان شيعه و سنى، ديه زن نصف ديه مرد است. اين راى در ميان فقهاي شيعه و سني مخالفانى نيز دارد. دليل عمده گروه اول آيه ۱۷۸ از سوره بقره يعنى (وَ الاُْنثَى بِالاُْنثَى) ، تصريح برخى از روايات بر نصف بودن ديه زن نسبت ‏به مرد ، اجماع و استحسان است. گروه دوم نيز با تمسك به اطلاق آيه ۹۲ سوره نسا و آبي از تخصيص بودن آيه ۱۷۸ سوره بقره و اطلاق برخى از روايات و نيز با ترديد در روايات دال بر نصف‏ بودن ديه زن به جهت ايراد در سند، ايراد در راوي حديث، ايراد در مدلول، و شخصيه بودن بعضي روايت ها، اصل برابري را پذيرفته اند.

نياز است چند نکته بيان شود:

1)   ديه در اسلام به عنوان قيمت انسانها نيست. براي انسان نمي توان قيمت گذاشت. لذا در قرآن کريم آمده است که اگر کسي انساني را بکشد، مثل اين است که همه انسانها را کشته است.

 

2)     از دلايلي که مي توان به عنوان فلسفه ديه در اسلام شمرد اينها هستند:

       تسلّي بازماندگان مقتول، يا خود فرد مورد جنايت (در صورت عدم قتل)

       ايجاد آرامش رواني در بازماندگان يا مجني عليه.

       جلو گيري از ايجاد کينه در بين افراد جامعه با پرداخت غرامت مالي.

       جلوگيري از خسران اقتصادي خانواده؛ که توضيح داده شد.

 

3)   ما به عنوان مسلمان معتقديم که آنچه خداوند و فرستادگان او براي بشر آورده اند، مايه خوشبختي و سعادت او در دنيا و آخرت است و آن را از دل و جان مي پذيريم. آن چه هم از قبيل اين مباحث پيش مي آيد فقط و فقط در جهت توجيه بشري اين قوانين نوراني است. دقيقا مانند بيماري که به يک پزشک بسيار حاذق اعتماد دارد و تمام دستورات او را مايه بهبودي خود مي داند. يا کسي که به مهندس ساختمان خود اعتماد دارد. در همه اين موارد، بعد از اطمينان از صداقت و عدم خطاي فرد مورد اعتماد، هر سؤالي در حدّ توضيح معنا دارد. و گر نه هر اعتراضي به مثابه ردّ پيش فرض است و منجر به عدم اعتماد مي شود.

 

1. در نتيجه، اسلام هم عزوبت و هم جدا زيستي را ناپسند دانسته است. روايتهايي هم که در مذمّت انسانهاي مجرّد آمده، يا از مسافرت، غذا خوردن و خوابيدن در تنهايي نهي کرده، مي تواند از اين جهت باشد.

 

2. فراموش نشود که هر عضو خانواده که آسيب ببيند، خانواده هم آسيب مي بيند. دوباره به مقدمه ي شماره 3 توجه کنيد. آنچه در اين استدلال مطرح شده است، با نگاه اقتصادي است.