در مورد مکتب اصفهان

 

فهرست مطالب

اقليتهاي مذهبي 2

پيروان آئين زرتشت در اصفهان 2

يهوديان و سابقه اقامتشان، درمنطقه اصفهان 3

کنيسه‌هاي موجود جهت اقليت مذهبي کليمي‌در اصفهان 6

ارامنه جلفاي ارس 7

انگيزه ساز، آزادسازي شمال غزب و شکوفائي اقتصادي ايران به دست شاه عباس اول 7

محله جلفاي اصفهان و کليساهاي ارامنه درآن 11

کليساي جامع وانك پربيننده‌ترين کليساي ايران 14

پل‌هاي تاريخي شهر اصفهان 15

زاينده‌رود و پلهاي تاريخي آن، اوج پيوند زيبايي طبيعت و هنر 15

«سي و سه پل»، عنصري محوري در ارتباطي کالبدي ـ فرهنگي 17

پل تاريخي خواجو، سازه آبي (هيدروليکي) چند منظوره 21

کاربردهاي پل 22

نماهاي کالبدي 22

کاربردهاي شاه نشين‌ها 23

 

 

اقليت هاي مذهبي

پيروان آئين زرتشت در اصفهان

به بيراهه نرفته¬ايم اگر بنا داريم سابقه حضور پيروان آيين زرتشت از نخستين ساکنان و بوميان اين شهر در «گاباي»، «گي» يا «جي» يعني اصفهان امروزي، ساکن در «ساوريه و مهرين»  باستاني ـ تاريخي را يادآوري کنيم. 

از آنجائيکه تا به امروز، قديمي¬ترين اثر تاريخي موجود، در اصفهان بر فراز تپه‌اي منفرد با عنوان آتشگاه متعلق به زرتشتيان باقيمانده که خودنمايي مي‌کند، مروري کوتاه در اين بخش ما را به سابقه يکجانشيني زرتشتيان و يهويديان، يعني دو قومي‌که در اين بخش ما را با سابقه يکجانشيني زرتشتيان و يهوديان، يعني دو قومي‌که درکنار يکديگر بنيادهاي اوليه شهري باستاني را با نام «سپاهان» تشکيل مي‌دادند رهنمون مي‌کند. با ورود تازيان به اين سرزمين عده‌اي بر اعتقادات مذهبي خويش همچنان استوار مانده و به پرداخت جزيه تن دادند، عده‌اي به دين مبين اسلام مشرف شدند و عده‌اي ديگر ناگريز راه سومي‌ را که همانجا کوچ کردن به جانب شرق بود برگزيدند.

متأسفانه در بين نوشته‌هاي مورخين، اشاره‌اي به زندگي اين يکتا پرستان اهورايي نشده، ليکن نيک مي‌دانيم که در ايام حکومت صفويان، درجنوب ساحل زاينده‌رود محله‌اي اصطلاحاً بانام گبر آباد وجود داشته که در شرق جلفاي ارامنه واقع بوده. اين قوم با توجه به اهتمام صوفيان در ترويج تشيع بيش از يهوديان تحت فشار قرار داشتند، به طوري که آورده‌اند در عهد حکومت شاه عباس دوم، دخمه ايشان که در جوار کوه صفه واقع گشته بود، به توپ بسته شد وبه دنبال آن در پايتخت محدويت‌هاي بيشتري بر آنها تحميل گرديد. به ناچار گروهي ديگر از اهالي به اصطلاح گبرآباد، در اين دوره ترک ديار کرده و به طرف يزد و کرمان کوچ نمودند.

از آخرين دوره‌اي که آتشکده آنها  داير بوده، در دست نيست،  ليکن همزمان با خاموش شدن آتش در اين معبد بوده که گروهي ديگر از اصفهان کوچ کردند. با توجه به محدود بودن منابع در اين مقوله به همين چند سطر بسنده مي‌کنيم. با ذکر اين جمله که درحال حاضر تنها248 نفر معادل با 60خانوار زرتشتي در اصفهان ساکن هستند و آتشکده‌اي با ساختمان جديد‌الاحداث به نام درب مهر گوهرو مهربان در محله سيچان،خيابان نظر شرقي ـ  کوي سيچان ـ کوي سجاد  ـ پلاک 24 موجود بوده که انجمني فرهنگي نيز در مجاورت آن دارند. زرتشتيان داراي يک نماينده مجلس شوراي اسلامي‌بوده و جمعيت آنها در ايران بر000/60 نفر بالغ مي‌گردد.

 

يهوديان و سابقه اقامتشان، درمنطقه اصفهان

چنانچه از نوشته‌هاي جغرافيدانان و سياحان قرن دهم (ه.ق) راجع به اصفهان بر مي‌آيد، ابتدا در اصفهان دو منطقه مسکوني در کنار يکديگر قرار داشته که يکي را يهوديه و ديگري را جي يا شهرستانه مي‌ناميدند. يهوديه از لحاظ وسعت دو برابر جي بوده که اهالي يهوديه به سبب سرکشي و ستم بيش از حد بخت‌النصر  به ناچار از بابل کوچ نموده و جمعي از آنها با توجه به شباهت‌هاي موجود ميان خاک اين منطقه، با وطنشان در اين محل رحل اقامت گزيدند. دراين زمان اصفهان به عنوان يک مرز بزرگ تجارتي مي‌آمد و از آن پارجه‌هاي ابريشمي‌و نخي با حجم زيادي صادر مي‌کردند. برخي نيز گفته‌اند شوشاندخت همسر يزد گرد اول ساساني  که خود يهودي بوده، اين شهر را براي سکونت يهوديان برگزيد. درسال 1333(ه.ش) به هنگام تجديد ساختمان سقف کنيسه حضرت يعقوب در قبرستان قديمي‌يهوديان اصفهان، به نام «استراخاتون» واقع در روستاي پيربکران  سنگ نوشته‌اي  به طول 95 سانتي متر و عرض 75 سانتي متر بدست آمد که مشتمل بر آياتي از کتب مقدس تورات بود. تاريخ تحرير و نصب آن به خط عبري برجسته به طور دقيق پنجشنبه بيست وهشتم ماه آب  سال 3890 عبري، حک شده که همان سال مبداء خلقت حضرت آدم به اعتقاد يهوديان  مي‌باشد.در نتيجه معلوم گرديد. اين سنگ لوح قدمتي برابر با 18723 سال دارد که خود معرف قدمت و سابقه سکونت اين قوم در اصفهان است. در حال حاضر جمعيت يهوديان اصفهان در حدود 2500نفر ارزيابي مي‌گردد که درسطح ايران تمرکز جمعيتي آنها به ترتيب اول در تهران، سپس شيراز و اصفهان مي‌باشد. به علاوه در همدان نيز حدود 150 نفر يهودي زندگي مي‌کنند. آمار کل تقريبي يهوديان، درسطح کشور نيز حدود 40000 نفر مي‌باشد و جامعه کليميان ايران داراي يک نماينده منتخب در مجلس شوراي اسلامي‌اند. يهوديان اصفهان عمدتاً در محله جوباره  سکونت دارند که درطرفين خيابان کمال وضلع شمالي خيابان وليعصر واقع شده است.

 بناهاي فعلي کنيسه‌هاي موجود در محلات يهوديان از قدمت آنچناني برخوردار نمي‌باشد و قدمت آنها عمدتاً قريب به يک سده بوده که فضاي داخلي هر کدام به صورت سر پوشيده طراحي شده.معمولاً نماز خانه‌هاي حالت مربعي شکل داشته و در مرکز آن، يک فضاي چهار طاقي طراحي شده که بر روي 4ستون سنگي کلاف چگونه چوبي شده‌اند. در زير اين چهار طاقي‌ها نيز عمدتاً يک سکوي نسبتاً مرتفع به ابعاد تقريبي 3 متر× 3 متر، با ارتفاعي حدود80 سانتيمتر از کف طراحي شده که معمولاً فرد روحاني بر فراز آن رفته و دعا مي‌خواند. بقيه نيز دور تا دور سکو در نماز خانه مستقر مي‌گردند. براساس دستورات مذهبي اين قوم از قديم طراحي مي‌شدکه عمق آن تا سطح تراز ايستايي آن محل مي‌رسيده و فضائي نسبتاً قابل توجه  جهت دسترسي به آب زير زميني خاک برداري مي‌گرديد. 

در طرفين اين تراز ايستابي پله‌هائي طراحي مي‌کردند که به صورت مکاني مقدس به نام ميقوه بوده و هدف اصلي از احداث آن به جاي آوردن غسل‌هاي واجبي  بوده که زنان اين قوم بايستي در چنين فضائي انجام مي‌دادند. ليکن به مرور ايام وبه دليل مناسب بودن محيط آن از نظر محدويت، در تغييرات درجه حرارت در طول سال  به عنوان محلي براي برخي گردهم‌آئي‌ها، استراحت و حتي براي قراردادن مواد خوراکي نيز مورد استفاده قرار مي‌گرفته. و بعضاً بر در و ديوار آن کاشي‌کاري‌هائي زيبا داشته که به حروف الفباي عبري   با آياتي مزين مي‌گشته و در مجموع فضائي متمايز را فراهم مي‌نموده است. 

در طي جستجوهائي که به عمل آمد متأسفانه در حال حاضر اين ميقوه‌ها عمدتاً ديگر وجود ندارند. اما بالاخره توانستيم دو تا از آنها را در کنيسه‌هاي گلبهار که قديي بود وديگري در کنيسه جديد «کتر داود»که در سال 1323(هـ.ش)ساخته شده پيدا کنيم که عکس‌هائي ازآن‌ها در کتاب آمده.

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.