مقاله درباره تاریخچه موسیقی در ایران

 

فهرست مطالب

پیانو

تاریخچه

نام‌گذاری

انواع پیانوپیانو دیواری (Vertical - Upright)

دف

دف در آیین شمن

سنتور

پیشینه

گسترش در جهان

ساختار ساز2

گذشته و امروز

سنتور کروماتیک و سنتور کروماتیک بم

نوازندگی سنتور

گیتار

انواع گیتار

بررسی ساز گیتار

موسیقی پیش از اسلام ایران

● موسیقی غیر درباری قبل از اسلام

موسیقی ودین

تعارف ومفاهیم5

خصیصه های فنی

همسویی موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی مذهبی

● پیدایش موسیقی در تعزیه

● استفاده موسیقی دستگاهی در تعزیه

● استفاده نغمات بومی در تعزیه و موسیقی مذهبی

● سازهای مورد استفاده در موسیقی مذهبی

● موسیقی مذهبی امروز

پیش درآمد موسیقی ملی

● پیش درآمد بیات ترک: علی اکبر شهنازی

● پیش درآمد ماهور: مرتضی نی داوود

● پیش درآمد دشتی: موسی معروفی

● پیش درآمد اصفهان: رضا محجوبی

● پیش درآمد ابوعطا: درویش خان

● فرم پیش درآمد

● مقدمه بیداد همایون: فرامرز پایور3

ویولون

نوازندگی ویولو1

پیشینهٔ ساز1

قطعات ویولون2

نوازندگان ویلون3

 

 

 

موسیقی پیش از اسلام ایران

موسیقی دوره هخامنشی اطلاع زیادی در دست نمی باشد، اما ملت بسیار متمدنی چون هخامنشیان که یکی از قدرتهای بزرگ دوران پیش از اسلام ایران و جهان بوده است، حتماً در کنار هنرهای بسیار پیشرفته و متنوع خود، دارای موسیقی خاص، منحصر به فرد و پیشرفته ای نیز بوده است. هر چند که مدارک و اسناد مکتوبی از نوع موسیقی آن دوران در دست نیست. 

دولت هخامنشی جانشین دولتهای متمدن ماقبل خود بوده و دارای هنرها و صنایع ارزشمندی بود. طبق نوشته های تاریخی و دو تن از تاریخ نگاران قدیمی که در مورد این دوره از تاریخ سخن گفته اند، نیز به این مسئله اشاره نمود. هرودوت می نویسد ایرانیان برای تقدیم نذر و قربانی به خدا و مقدسات خود مذبحی ندارند. آتش مقدس روشن نمی کنند و بر قبور شراب نمی پاشند، بلکه موبدان حاضر هستند و سرودهای مذهبی را می خوانند. 

گزنفنون، دیگر تاریخ نویس یونانی نیز می نویسد سپاهیان ایرانی به هنگام جشنها و به خصوص در حمله های نظامی، سرودهای خاص را می خواندند. ایرانیان دوره هخامنشی، نوعی موسیقی مخصوص جنگی داشته اند که در تحریک احساسات سپاهیان بسیار مؤثر بوده است و آلات موسیقی رزمی آنها مانند بوق، شیپور و طبل به همراه سرودهای مهیج به کار می رفته است. وی همچنین می نویسد، همانطور که هخامنشیان، موسیقی و سرودهای خاص جنگی داشته اند، بی شک با دیگر انواع موسیقی نیز آشنا بوده اند که از آن برای مواقع فراغت، تفریح و در جشنها و اعیاد استفاده می نمودند. 

در این دوره، از سازهایی همچون انواع کوچک و بزرگ طبل، شیپور، چنگ، نوعی سنتور و چند نوع نی کوچک و نی چندگانه نام برده شده است. در رابطه با موسیقی مذهبی هخامنشی، هرودوت به قسمتهایی از کتاب اوستا اشاره می کند که در آن سرودها و مناجاتها در وقت عبادت اجرا می شده است. 

با تمام اوصاف، هیچ گونه اثر یا سندی دال بر وجود آلات و ادوات موسیقی این دوره وجود نداشته اما به گفته تاریخدانان به دلیل مقایسه سرودهای اوستا و «ودا» کتاب باستانی هندیها که هم ریشه و هم نژاد با آریاییها هستند و در عین حال هر یک دارای موسیقی خاص خود می باشند و دلایل خوبی برای رشد و وجود موسیقی در آن دوره بوده و بعدها در دوره اشکانیان با وارد شدن نوع هنر و فرهنگ خاص یونانی به این سرزمین، همانطور که سایر هنرها متأثر از این حضور خارجیان بود، موسیقی نیز تحت تأثیر آثار موسیقایی یونانی و سرودها و آوزاهای یونانی قرار گرفت و در واقع اختلاطی بین هنر این دو ملیت به وجود آمد. 

 

 

● موسیقی غیر درباری قبل از اسلام 

مدارکی وجود دارد که در ایران باستان, خنیاگری و موسیقی, نه تنها در بین خواص, بلکه عموماً نزد همگان به نوعی حضور داسته است. «استرابو» از آوازهای روایی و قواعد درسی آوازگونه در تعلیم و تربیت صحبت می کند. ایرانیان باستان نیز برای تعلیم کودکان خود, از شعر آوازگونه و با همراهی چنگ استفاده می کرده اند. 

در متون خطی آمده که پرواز یک نوایی (آنتی فون یا سئوال و جواب خوانی) از فنون خنیاگری عامی بوده است و بعضاً به عنوان رقابت و مسابقه وجود داشته. در شاهنامه آمده: اسفندیار در خوان چهارم, در کنار چشمه ای آرمیده و سازش را در دست گرفته و با آهنگی حزین بر بخت سرگردان خود شکوه می کند. 

در خوان چهارم, رستم نیز یادآورده شده که در لحظه تولد سهراب, بدیهه سرایی های شادمانه ای صورت گرفته است. و گونه های متفاوت موسیقی, در برگیرنده حالاتی از اندوه و غم و شادی و نشاط و عواطف دیگر بوده که توسط مردم عادی و موسیقی گران عامه و دوره گرد, وجود داشته است. 

روایت است که بهرام گور در یک شامگاه با منظره زیبایی در نزدیکی روستایی روبرو می شود که مردمان عادی گرد آتشی جمع شده بودند و پسران و دختران جوان, به نوبت آواز می خوانده اند و بعداً, شب وی در کلبه مرد فقیری به سر می برد که زنی برای او غذا و بربط می آورد. و در میهمانی دیگر, صاحب خانه سه دختر هنرمند دارد که یکی چنگ می نوازد, یکی می رقصد و دیگری خوانندگی می کند. در شاهنامه از خواندن دسته جمعی خوانندگان و چنگ نوازان, یاد شده است. 

در کنده کاریهای طاق بستان که خسروپرویز را در مرداب و هنگام شکار گراز نشان می دهد, زنان چنگ نوازی دیده می شوند که در قایقی نشسته اند و در قایق دیگر, تعداد زیاد زنان که دست زنان مشغول آوازخوانی هستند, دیده می شود. 

علاوه بر اینها, در زمینه های مداحی, ندبه, مرثیه خوانی و جشن و سرور و ترانه های عاشقانه و موسیقی عمومی, در مراسم جشنها, شکارها, به ثبت رسیده است. در آنجا نیز خوانندگان و نوازندگان غیر حرفه ای و عامی, بدیهه خوانی و بدیهه نوازی می کرده اند و همانطور که گفته شد, شعر آهنگین برای تدریس و تعلیم استفاده عادی و مستمر داشته است. 

این سنتها هر چند به طریق مختصر و در خفا و سینه به سینه به دورانهای بعد منتقل شد اما دو عامل حرام بودن شرعی خنیاگری و غنا از نظر اسلام در بعد از ساسانیان و همینطور نبودن علم مکتوب نمودن موسیقی و شفاهی بودن آن, از عوامل اصلی بر جای نبودن آثار معتبر و قابل استناد از موسیقی آن دوران می باشد.

 

 

موسیقی ودین

ارتباط موسیقی با فضاهای آیینی – ودرنهایت : فضاهای مرتبط با حوزه هایی كه درآن ، محتوایی اساطیری صورت عملی می یابد ، قدمتی تقریبا به اندازهٔ قدمت خود موسیقی دارد باوجود زمنیه های غنی وكهنی كه پیرامون این ارتباط حیاتی ، درحوزهٔ تاریخ وفرهنگ ایرا وجود داشته است ، بحث های نظری ومقالات ارزشمند دراین باره به زبان فارسی بسیاراندك ونزدیك به هیچ است . مطلب حاضر از ‹‹ دایره المعارف دین ›› حاصل كوشش والای دانشمند معروف معاصر ، میرچاالیاده است كه شهری جهانی دارد.‹‹ مقام ›› ازهرتألیف دقیق ونفیس دراین زمینه استقبال می كند . 

موسیقی ودین ، چنان روابط نزدیك ودرآمیخته ای باهم دارندكه از جهت پیچیدگی وتنوع ، تعریف هریك ، به تنهایی كاری دشوار است .مؤمنان به دین ، موسیقی را [گاه ] صدای خدایان یا [گاهی هم ] تنافراصوات شیاطین دانسته اند ؛ گاه آن را به منزلهٔ‌ پاك ترین نمونهٔ‌ روحانیت ستوده اند وزمانی همانند نهایت تباهی های نفسانی ، مورد نفرت قرارداده اند ؛ درهردومورد ، اشتیاق آنان برای ترفیع آن درعبادات ویا از ریشه كندن آن ، هم دردین وهم درزندگی دنیوی ، یكسان بوده است . موسیقی ، به ندرت پدیده ای بی طرف شناخته شده وهمواره ارزش مثبت یا منفی آن ، بازتابی تقریبا جهانی وپراهمیت درفضای دینی داشته است . این اهمیت – كه شاید برای مردم پس ازعصر انقلاب صنعتی مغرب زمین ، كه به تنزل موسیقی تا حد یكی از شاخه های فرعی ‹‹ هنر ››‌ ،‹‹ سرگرمی ›› یا موسیقی گاه به گاه ‹‹ مذهبی ››‌ متروك مانده در- پشت دیوارهای مقدس كلیساها ، خوگرفته اند، ناشناخته باشد – درعین حال امری فراگیربوده است . ‹‹ متون ›› دینی ، درسراسرجهان دربیشترین بخش تاریخ انسانی ، به جای آن كه ابتدا نوشته شده باشند ، سروده وخوانده شده اند ؛ ورفتارهای مبتنی بردین، درتقریبا تمامی سنن مذهبی ، الفاظ موسیقی را دریافت داشته است . روحانیون ناواژو(۱) ، خواننده اند ، نخستین گروندگان مذهب سنتی مردم سریلانكا ، طبل زن ورقصیده بوده اند؛ شمن های شمال اروپا/ آسیا وآسیای میانه ، موسیقی را ، اساسی ترین واسطه برای برقراری ارتباط باجهان روحانی دانسته اند . درطول قرون ، كشیش ها ، راهبان ودیگر متخصصان مذهب ، نیایش های عشای ربانی ، پوژا (۲) های بودایی ، دعاهای اسلامی ، قربانی های هندوودیگر مراسمی را كه بنیاد ملاحظات سازمان یافتهٔ دینی درمهم ترین ادیان جهان است ، با آواز خوانده اند. ارزش ها ، بكارگیری ها وقالب های موسیقی مذهبی ، همان قدرگوناگون ودارای ویژگی های خاص فرهنگی است كه سن دینی ای كه زمینه ساز این موسیقی بوده است . موسیقی مربوط به عشای ربانی مسیحیان ، به طوركلی همانقدر‹‹ اروپایی›› انست كه موسیقی دینی هندوان، ‹‹ هندی ›› است . 

هردو، صداها ، قالب ها وسازهایی را به كار برده اندكه ازفرهنگ خود آنهاست وبه شدت با موسیقی عام سرزمین خودشان درآمیخته است . با وجود این ،موسیقی ، همانند دین ، می تواند محدودیت های فرهنگی را تعالی بخشد؛برای مثال ، دستگاه موسیقاتی اتیوپی وتبت ، همان قدر با موسیقی غیر دینی فرهنگ این كشورها ، متفاوت است كه با موسیقی كشورهای بیگانه اختلاف دارد . 

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.