پیشینه‌ی تحقیق

طراحي مناسب و به كارگيري مبلمان شهري متناسب با محيط در بخش هايي از شهر كه به آنها فضاهاي شهري مي گوييم - فضاهايي همچون پارك‌ها، برخي ميادين، پياده‌روها، مراكز تجاري - تأثير زيادي در كيفيت زندگي شهري بر جاي مي‌گذارد. مبلمان شهري به نماد تنديس اطلاق مي شود که در شهر، خيابان و فضاي باز که محل استفاده عموم قرار دارد، نصب مي شود. به طور کل آنچه که در فضاي عمومي شهر نصب شود در زمره مبلمان شهري قرار دارد، به طوري که با ورود گردشگر، مسافر و حتي شهروندان تصويري از شهر در ذهن ايجاد مي شود. در اين بين توجه بناهاي تاريخي، طبيعت بکر و غيره و استفاده از آن مي تواند شهري را در اذهان به عنوان شاخص و الگو مطرح کند.عناصري از مبلمان شهري تأثيري اساسي در مناسب‌سازي فضاهاي شهري دارند.

 بنا براین به دلیل ارتباط تک تک شهروندان با مبلمان ، آن ها وظیفه و مسوولیت خطیری در حفظ و نگه داری آن تجهیزات دارند ؛ مانند نرده ها ، میله های راه بند و روشنایی پایه چراغ ، سر پناه ایستگاه اتوبوس ، تابلوهای تبلیغاتی ،سطل زباله ، پت های عابر پیاده ، آبخوری ، پایه پرچم ، ساعت ، پلهای عرضی روی جوی آب و .... 

مفهوم منظر شهری ، سطوح و عناصر تشکیل دهنده آن

منظر یک شهر مجموعه ای از عوامل طبیعی و مصنوع است که تحت تاثیر ویژگی های خاص طبیعی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی آن شهر خاص شکل گرفته و محل به عینیت درآمدن مشخصات خاص آن شهر است . 

منظر شهری به عنوان مقوله ای مطرح د رکیفیت و مطلوبیت شهرها ، واقعی و عینی بوده و حاصل مشاهده و درک مظاهر گوناگون و ملموس شهر اعم از بناها ، فضاها ، فعالیت ها ، صداها ، بوها و . . . هنگام مواجه شهروند با پدیده شهر ( در مقیاسهای مختلف ، اعم از دیدن شهر از دور دست یا هنگام قرار گرفتن در شهر و یا حتی استقرار در بناها ) است . در درک پدیده منظر شهری تمام حواس انسان فعال هستند . منظر شهری صرفا دربر دارنده نمای ساختمانها و عناصر قابل رؤیت نیست ؛ بلکه صداها ، بوها ، انواع عناصر طبیعی و مصنوع ، خواه ثابت و خواه متحرک را در بر گرفته و در کل شامل تمام آن چیزهائی است که توسط حواس انسان قابل درک است . (زندیه، 1384، ص20)

منظر شهری در مقیاس کلان : این منظر هنگامی مطرح می شود که ناظر بواسطه حضور در مکانی خاص ، کل شهر و یا بخش وسیعی از آن را مشاهده میکند . منظر شهری در این مقیاس به طور مشخص در رابطه با ویژگی های طبیعی ، فرهنگی و تاریخی شهر قرار می گیرد . آنچه در این مقیاس دیده می شود ترکیب کلی بافت شهر و نظم و استقرار آن ، توده های ساختمانی ، فضاهای باز اصلی ، رنگ ، شکل خط آسمان یا عناصر طبیعی شاخص است . 

منظر شهری در مقیاس میانی : این منظر هنگامی مطرح می شود که ناظر درون بافت شهری قرار     می گیرد . خیابانها ، نمای ساختمان ها ، ارتفاع بدنه ها ، فعالیت های جاری در آن ، وسائل نقلیه ، رفتارها و تراکم جمعیت انسانی ، درختان و فضاهای سبز ، تقاطع ها و . . . اجزاء اصلی منظر شهری در مقیاس میانی هستند . در این مقیاس ، بافت ها و بناهای تاریخی شهر که دربردارنده بخش مهمی از هویت تاریخی شهر هستند ، نقش مهمی در تشکیل منظر شهری می یابند . 

منظر شهری در مقیاس خرد : این منظر هنگامی مطرح می شود که ناظر نزدیک ترین مواجه را با شهر دارد . در این حالت ناظر بواسطه دید محدودتر بر روی اجزا متمرکز می شود . منظر شهری د راین سطح در قالب عناصری نظیر اجزاء تشکیل دهنده نمای ساختمانها ، جنس ، رنگ و بافت مصالح ، سایه روشن های بدنه ها ، پنجره ها ، اجزای تشکیل دهنده کف در پیاده روها ، باغچه ها ، عناصر خرد مبلمان شهری ، جزئیات معماری در فضاهای پیاده و . . . تبلور یافته است . جزئیات برخاسته از ویژگی های بومی و سرزمینی ، نقش مهمی در هویت مندی شهر می یابد . (طبیبیان، 1377، ص90)

 

منظر شهری مطلوب و نظام یافته باعث ایجاد احساسی خوشایند از زندگی در محیط شهری شده و یکی از عوامل اصلی در ارتباط بین شهر و شهروند است . هنگامیکه منظر شهری دستخوش آشفتگی ، سردرگمی و بی هویتی است ، این احساس به شهروندان نیز منتقل شده و بصورت رفتارهای ناهنجار شهری در محیط شهرها نمود میابد و از سوی دیگر ارتباط منتقی میان آنان با شهر را از بین میبرد . (مدنی پور، 1379، ص82)

نيمكت در مبلمان شهري

ابتدايي‌ترين روش براي احساس آرامش و راحتي در پارك‌ها، استفاده از نيمكت است.  اين نيمكت‌ها بايد به شكلي قرار بگيرند كه دسترسي به آنها آسان و راحت باشد  و در سراسر پارك و به تعداد زياد موجود باشند. صندلي‌ها بايد روبه‌روي مناظر زيبا قرار بگيرند اما در  در مسير رفت و آمد افراد نباشند.

نيمكت‌هاي مراكز عمومي شهر را نيز مي‌توان براي آسايش و راحتي شهروندان، نزديك مراكز ويژه‌اي مانند ايستگاه‌ها،‌كيوسك‌ها، باجه‌هاي تلفن، سطل‌هاي زباله و شيرهاي آب قرار داد. مهم‌ترين محل براي قرار گرفتن نيمكت‌ها در سطح شهر، مراكزي است كه مردم  در آنجا زياد رفت و آمد مي كنند؛ به ويژه مكان‌هايي كه براي استراحت و تفريح مردم در نظر گرفته شده است. (طبیبیان، 1377، ص43)

فضاي باز زيبا و مناسب عمومي به شهروندان اين امكان را مي‌دهد كه در كنار يكديگر از طبيعت اطراف لذت ببرند و با داشتن مكاني مناسب براي نشستن، احساس رضايت آنها چندين برابر شود. افراد مختلف، انواع متفاوتي از نيمكت‌هاي پارك يا فضاهاي سبز را مي‌پسندند كه اين سلايق متفاوت، چگونگي طراحي نيمكت‌هاي پارك را تعيين مي‌كند و به نوع طراحي آن‌‌ها تغييراتي مي‌دهد.

براي نمونه، جوانان بيشتر روي قسمت بالاي نيمكت يعني تكيه‌گاه آن مي‌نشينند تا روي خود نيمكت و اين مورد بايد در طراحي نيمكت‌هاي پارك يا فضاهاي باز شهري مورد توجه قرار گيرد. همچنين نيمكت‌هايي كه به اين مراكز اختصاص مي‌يابد، بايد از استحكام بيشتري در ناحيه پايه‌ها برخوردار باشد.

همچنين ببراي افراد مسن، نيمكت‌هاي  داراي پشتي يا تكيه‌گاه ، راحت‌تر از نوع بدون تكيه‌گاه آن است، در حالي كه در مورد ساير افراد، صندلي‌هاي بدون پشتي اين امكان را فراهم مي‌كند كه در دو طرف نيمكت بنشينند.(قریب، 1382، ص230)

    

ايستگاه‌هاي اتوبوس

 وجود يك ايستگاه اتوبوس مناسب، براي تمام سيستم‌هاي حمل و نقل درون شهري، امري واجب و ضروري است، اما ميزان مناسب بودن اين ايستگاه‌ها، بستگي به نظر شهرونداني ‌دارد كه از آن استفاده مي‌كنند. (مدنی پور، 1379، ص117)

 از ديد مديران شهري كه مسؤوليت رسيدگي به اين موارد را بر عهده دارند، يك ايستگاه مناسب، ايستگاهي است كه به مراقبت و نگهداري كمتري احتياج دارد اما ‌از ديد شهروندان، يك ايستگاه خوب،  محيط ديد بالايي دارد  و امكان سوار شدن راحت به اتوبوس را فراهم مي‌كند.

مكان هاي بدون سايه‌بان، مكان‌هاي تجاري پر رفت و آمد، مكان‌هايي كه آمد و شد افراد سالمند در آنجا بيشتر است و مكان‌هايي كه در آن آب و هوا اعتدال مناسبي نداشته باشد، براي رفاه شهروندان نيازمند به نصب ايستگاه‌هاي درون‌شهري است. (زندیه، 1384، ص12)

بهترين مكان براي قرار گرفتن ايستگاه‌هاي اتوبوس،‌  نزديك به  مغازه‌ها و  تقاطع‌ها است كه در اين صورت، بايد سه متر عقب‌تر از مسير عبور و مرور قرار گيرد تا موجب بروز  ترافيك و مزاحمت براي افراد پياده نشود. چنانچه ايستگاه از تقاطع دور باشد، سايه‌بان ايستگاه بايد 2 متر از پياده‌رو عقب‌تر قرار گيرد تا براي ايستادن اتوبوس مشكلي ايجاد نشود.

 

ميدان ديد مناسب، مردم را قادر مي‌سازد كه آمدن اتوبوس را ببينند. ايستگاه‌هايي كه از نظر طراحي ضعيف هستند به سبكي طراحي شده‌اند كه براي ديدن رفت و آمد اتوبوس، بايد ايستگاه را ترك كرد و لب پياده‌رو رفت.

مردم به اطلاعاتي در مورد زمان ورود و خروج اتوبوس به ايستگاه نياز دارند. وجود تابلوهاي اطلاع‌رساني در ايستگاه‌ها، براي شهروندان و توريست‌ها بسيار جالب و مفيد است؛ به ويژه در بسياري از مراكز شهري كه افراد، به امنيت بيشتري نسبت به ديگر مراكز احتياج دارند، مراكزي مانند پارك‌ها، مراكز خريد و ديگر مكان هاي عمومي، بايد از تعداد بيشتري چراغ روشنايي استفاده شود.

در ايستگاه‌هايي كه چراغ‌هاي روشن دارند، شهروندان هنگام انتظار كشيدن، بيشتر احساس امنيت و آرامش  مي‌كنند. وجود چراغ‌ در كنار درهاي ورودي ساختمان‌هاي مسكوني نيز براي رفت و آمد افراد مهم است. حتي  هنگام تعطيل بودن مراكز نيز وجود چراغ از اهميت بسزايي برخوردار است.

ظروف زباله

ظروف زباله‌اي كه در سطح شهر قرار مي‌گيرد به مصارف مختلفي اختصاص دارد. سطل‌هاي زباله‌اي كه در سطح شهر قرار مي‌گيرد، بايد به  آساني قابل دسترس، به  تعداد زياد  و بي نياز از محافظت  باشد.(قریب، 1382، ص24)

يكي از اشتباهات مهم در شهرسازي اين است كه سطل‌هاي زباله را در جايي قرار مي‌دهند كه بتوان به راحتي آنها را خالي كرد، نه اين‌كه به راحتي براي شهروندان قابل دسترسي باشد.  نتيجه اين كار، خيابان هاي پر از زباله و سطل‌هاي خالي است، زيرا مردم وقت خود را براي يافتن سطل زباله صرف نمي‌كنند.

 براي تعيين اينكه سطل زباله در چه جاهايي بايد قرار بگيرد، مواردي را بايد در نظر داشت؛ مانند نوع مبلمان شهري در خيابان و نوع و موقعيت طبقات اول ساختمان‌هايي از قبيل فروشگاه‌ها و رستوران‌ها. همچنين بايد نوع و ميزان زباله‌هاي اين مراكز نيز با سطل‌هاي گذاشته شده متناسب باشد.

بهترين مكان براي گذاشتن سطل‌هاي زباله، مكان‌هاي تجاري و پررفت و آمد در حاشيه پياده‌روها، نزديك به  اغذيه‌ فروشي‌ها و كنار صندلي‌هاي ايستگاه‌ها است. 

برخي موارد را نيز در طراحي سطل‌هاي زباله بايد در نظر داشت، مانند تفاوت در طراحي سطل‌هاي زباله با توجه به نوع زباله، داشتن دريچه براي دور نگاه داشتن از خطر واژگوني و نفوذ حيوانات به آن  و در نظر گرفتن  اندازه سطل به تناسب ميزان استفاده و استحكام آن.

اين موارد نيز در طراحي سطل‌‌هاي زباله بايد در نظر گرفته شود: استقامت و دوام، موارد ضد حريق، رنگ، مقاومت در برابر آلودگي، لعاب داشتن سطل كه شامل رنگي مي‌شود كه به راحتي ورقه نشود، استفاده از پلاستيك‌هاي مقاوم و ورقه‌هاي استيل گالوانيزه. (مدنی پور، 1379، ص473)