فهرست مطالب

پیامبر عدل و امن و مسأله قومیت‌ها 1

عدالت و عدل الهی در حیات معقول علی (ع) 3

عدل موعود از منظر آیین یهود و مسیحیت 9

● فطری بودن عدالت 10

● موعود و عدالت‏گستری در عهدین 14

● بشارت‏های كتاب اشعیاء به عدل‏گستری موعود 14

● بشارت‏های كتاب زبور 15

● بشارت انجیل مرقس 16

● بشارت عدل‏گستری موعود در انجیل متی 17

● اختلاف نظر مسیحیان و یهود در هویت رهبر موعود الهی 20

ضرورت توسعه و فرهنگ عدل پذیری برای نیل به جامعه عدل موعود 21

● مبانی روانشناختی عدالت و ظلم 23

● اهمیت پذیرش فرهنگی در تحقق جامعه عدل 29

 

 

پیامبر عدل و امن و مسأله قومیت‌ها

رسول خدا، حضرت محمد مصطفی (ص)، که نه تنها امسال، که تمامی قرون و اعصار به نام زیبایش مزین است، تنها نه در عطوفت و دلسوزی نسبت به امت خویش نمونه و سرآمد بود، بلکه در تدبیر و سیاست‌ورزی و اداره درست جامعه نوپا و کوتاه‌مدت زمانه خود نیز الگویی ستودنی است. او به واقع همچون همه انبیا که برای تحقق قسط و عدالت در جامعه مأمور بودند، برای تحقق این پیام آسمانی، کوشا و با همت بود. عدالت در واژه و تعریفی خاص خلاصه شدنی نیست. دادورزی که برابری و احقاق حقوق و رفع همه انواع ظلم و ستم را جامع است، حیطه‌ای وسیع از حیات سیاسی و اجتماعی و فردی و خصوصی را شامل است، به گونه‌ ای که معنویت و عقلانیت با وجوه گوناگون خویش در آن گنجانده می‌شود. 

امام علی (ع) که نماد آشنای عدالت است، در وصف عدالت‌ورزی پیامبر می‌فرمایند: «سیرته القصد و سنته الرشد و کلامه الفصل و حکمه العدل؛ سیرتش میانه‌روی است، آیینش راه نماینده، کلامش جداکننده حق از باطل و داوری‌اش قرین عدالت». 

نخستین اقدام اساسی در جهت تحقق عدالت اجتماعی از سوی پیامبر، تشکیل حکومت متمرکز با ساختارها و قوانین معین و مشخص بود که کارگزارانی کارآزموده اجرای آنها را به عهده داشتند. عدالت، هم در شکل‌گیری این بنیادها و هم در اداره و تداوم آنها تعیین‌کننده بود. او بنا بر آیات قرآن کریم، قانونی تنظیم كرد که در آن حقوق همه شهروندان مسلمان و غیرمسلمان جامعه در نظر گرفته شده و حدود روابطشان تعیین شده بود، به گونه‌ای که در غالب‌ بندهای این پیمان، حاکم بودن اصل عدالت و برابری و احترام و کرامت شهروندان به چشم می‌خورد. 

نامگذاری سال ۱۳۸۵ به نام پیامبر اسلام، چه ثمری می‌تواند داشته باشد، جز این که سیره و منش ایشان در حکومت‌داری را بیش از پیش مرور كرده و در اداره جامعه به کار بریم و اگر جز این می بود که روش او و کلام او کاربردی برای ما نمی‌داشت، چه معنایی در معنای خاتمیت او نهفته بود؟ آن هم در دنیای نامتلاطم امروزی که انسان‌ها بیش از هر برهه‌ای از زمان در معرض تهدیدهای روحی و روانی قرار گرفته‌اند و مهم‌تر آن که بیش از هر زمان، تشنه عدالت و دادورزی واقعی‌اند و چنانکه از اخبار جهان به گوش می‌رسد، بر شمار گرویدگان به اسلام همچنان افزوده می‌شود. 

از میان تحولاتی که دنیای امروز پشت سر نهاده است و آنچه بیش از همه لزوم عدالت را طلب می‌كند، مبحث اقلیت‌ها و قومیت‌هاست که در دولت‌های ملی ساکنند. اهمیت این مسأله از آن روست که بحث قومیت‌ها از جمله تهدیدات یک دولت به شمار می‌رود. در اینجا، مرزی ظریف بین امنیت و عدالت ترسیم می‌شود که آن دو را هم‌دوش و مکمل همدیگر قرار می‌دهد. آنگاه که عدل و برابری کاهش یابد، ناامنی رو به فراز می‌نهد. دولت‌ها در برابر عوامل ناامنی به شیوه‌های گوناگونی عمل می‌کنند، مباحث علمی بسیار پردامنه‌ای حول این بحث صورت گرفته است و اکنون مجال پرداختن به آنها نیست، اما توجه به یک نکته ضروری به نظر می‌رسد و آن این که دولت‌ها باید در برابر عوامل ناپایدار، استراتژی‌های امنیتی پایداری برگزینند. 

اقلیت‌های ساکن در چهارچوبه‌های ملی، اغلب تاریخ طولانی و بلندی از زیستن را در محل سکونت خویش تجربه کرده‌اند و دارای علقه‌های تاریخی و بومی مستحکم بوده و برای حفظ آیین و هویت خویش تلاش می‌کنند. آنان مادامی که حقوق و منافع خویش را در خطر نبینند، تمایلی به ناسازگاری با دیگر اقوام و دولت مرکزی ندارند، اما هر از گاهی تحت تأثیر تحولات بین‌المللی، سیاست‌‌های داخلی و نخبگان مهم و تأثیرگذار در جامعه، مطالبات جدید طلب كرده و مخاطراتی را برای دولت ایجاد می‌كنند. 

جلوگیری از تنش میان دولت و قومیت‌ها، نیازمند کاربست اصول گوناگونی است، اما بیش از همه، می‌توان بر چند عامل تأکید نمود: نخست این که امنیت نه تنها امری عینی و ملموس، بلکه بیش از آن، ذهنی است، برای همین، باید در کنار تأمین عوامل مادی و فیزیکی انسان‌ها که خود از بروز ناآرامی‌ها می‌كاهد، به عوامل روانی آنها نیز توجه نشان داد و ارزش‌های هر قومی را شناخت و احترام داشت. توجه به میراث با افتخار اقوام و بی‌احترامی نكردن بدان و آگاهی از محرومیت‌های آنان و تلاش در رفع آنها با اهمیت است. آگاهی از فرصت‌ها و نقاط قوت آنها نیز منبع مهمی برای تأمین امنیت در دست دولت است. 

مسأله قومیت‌ها و اقلیت‌های ساکن دولت، از عمده مسائلی است که امروزه، دولت‌ها، به ویژه دولت‌های اسلامی با آنها دست به گریبانند. چنین عاملی، علت اصلی بسیاری از ناآرامی‌های عراق و پاکستان و افغانستان که همسایگان ایران هستند، به شمار می‌رود. ایران تاکنون از زیان این مسأله بی‌بهره نبوده است، اما آنچه خطر بزرگتری به شمار می‌رود، درگرفتن چنین نزاع‌هایی در ایران است. بی‌اعتنایی به خواسته‌های قومیت‌های مختلف موجود در ایران و نادیده گرفتن آنها و رعایت نكردن عدالت و برابری، بزرگ‌ترین عامل و بهانه برای شعله کشیدن چنین نزاع‌هایی است که هرگونه بی‌اعتنایی و سهل‌انگاری دولت و سرپوش نهادن بر چنین مسائلی، شعله آن را برافروخته‌تر خواهد نمود. 

بهانه قرار دادن سال پیامبر اعظم و شیوه دادگرانه او در رفع اختلافات قومیتی و نژادی در جامعه و تحقق وحدت میان اقشار آن، سرمایه‌ای گرانقدر است که می‌توان و باید از آن بهره برد، به ویژه که اغلب مردم ایران، مسلمان بوده و مذاهب گوناگون آن به پیامبری و عظمت شأن و مقام رسول اکرم ایمان دارند.

 

عدالت و عدل الهی در حیات معقول علی (ع)

 

«وَ تَمَّتْ كَلِمَهُٔ رَبِّكَ صِدْقاً وَ عَدْلًا» مشیّت و اراده و عمل پروردگار تو بر مبنای صدق و عدل استوار شده است. 

حتما توجّه فرموده‏اید كه این سؤال را تحلیل گران تاریخ و كامجویان و كاموران حیات طبیعی- اگر هم تصریح نكرده باشند- از علی بن ابی طالب پرسیده‏اند كه: «تو در عدالت چه دیده بودی» زیرا رفتار و اندیشه و هدف گیریهای فرزند ابی طالب با الگوها و معیارهای آنان سازگار نیست. و شگفتی و تعجّب آنان در مشاهده سرتاسر زندگی امیر المؤمنین مشهود بوده است. 

اینها نباید از علی بن ابی طالب در باره عدالت می‏پرسیدند بلكه باید این را از خود عدالت پرسید. حقیقت این است چنانكه آرمانهای معقول انسانی مفسّر شخصیتهاست، و شخصیّت‏ها مفسّر عظمت آن آرمانها هستند، برای شناخت این معنا كه علّت عشق ورزی امیر المؤمنین چه بود كه در روزگاری كه قدرت، بطور مطلق در دستش بود احساس بی نیازی كرد و بنای طغیانگری نگذاشت و عدالت ورزید این مسئله‏ای است كه بار دیگر انسان شناسان، یا آنان كه می‏خواهند در تاریخ و روش شخصیّتهای سازنده، مسائل مفیدی برای بشر پیدا كنند بدنبال آن هستند. 

نوشته و سخن و تألیف در این زمینه‏ها زیاد است. در طول تاریخ، ما با رگبار نظریات گوناگون روبرو هستیم. هر كس از دیدگاه خود در این مسائل اظهار نظر نموده است. به گمان من آنان كه به تفسیر شخصیّتی همچون علی بن ابی طالب دست می‏زنند اگر حقیقت عدالت و اختیار و تحمّل و شكیبائی در برابر حوادث كوبنده تاریخ را ندانند، تفسیر و اظهار نظرشان به چند كلمه، «خوب است» و «عالی است» تمام می‏شود این یك اصلی است كه چرا در باره علی علیه السلام «گفته شده: «قتل فی المحراب لشدّهٔ عدله». 

این انسان نیرومند كه سر آمد نیرومندان است در محراب عبادت بخاطر شدّت عدالتش شهید شد. این چه «دادگری» است كه این همه انسان را در طول تاریخ جذب خود كرده و در عین حال خود جذب دنیا نشده است دنیا با تمامی ویژگیهایش (آقائی و سروری، نژاد و خویشاوندی و...) او را جذب نكرد، امّا عدالت، او را جذب كرد. 

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.