مقدمه 

امروز را شاید بتوان به تعبیری عصر تعریف نامید. عصری که همه سخت به دنبال یافتن تعاریف جامع و مانعی هستند از هر آنچه که می‌بینند، خواه تعریف معانی و خواه تعریف وقایع و اصول علمی.

«موزه» نیز از این قاعده کلی مستثنی نمانده است. هر کس، بنا به نگاه و شناخت خود تعریفی از موزه ارائه داده که ذکر همه آنها خارج از حوصله این گفتار است. 

ولی اگر تعریفی را که در اساسنامه ایکوم (شورای بین‌المللی موزه‌ها) است. بپذیریم شاید به تعریفی جامع دست یافته‌ایم که ما را بی‌نیاز از تعریف دیگر می‌سازد. 

«موزه مؤسسه‌ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌نماید. هدف موزه‌ها تحقیق در مورد شواهد به جای مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری، حفظ و ایجاد ارتباط بین این آثار به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره‌وری معنوی می‌باشد.» 

 

 

فصل اول

شناخت کلی نسبت به طرح

 

تاریخچه موزه

در لغت یونانی Musein موزین به معنی مقر زندگی بوده است. موزه Mouse الهه هند و صنایع در اساطیر یونان باستان بوده است. در سال 1290 هـ . ق تلفظ فرانسوی موزه به زبان فارسی راه یافت و پیشینه آن به سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا برمی‌گردد. او در سفرها و دیدن موزه‌های آن دیار تصمیم به ایجاد مشابه آنها در ارگ سلطنتی تهران نمود و نام موزه به خود گرفت. 

گشودن مجموعه‌های خصوصی به روی مردم در سده 17-18 رنسانس و پس از انقلاب صنعتی در انگلیس و اروپای غربی در سالهای 1850- 1750 افکار جدید اقتصادی اجتماعی به وجود آورد که همه از امتیازات اجتماعی بهره‌مند شوند. لذا در این ایام مجموعه‌های خصوصی با نام موزه در اختیار مردم قرار گرفت. 

اولین موزه در سال 1683 میلادی موزه آشمولین در شهر آکسفورد انگلستان بود. در سال 1750 در کاخ لوکزامبورگ در شهر پاریس بخشی از مجموعه سلطنتی در معرض دید قرار گرفت و در نخستین سال انقلاب کبیر فرانسه موزه هنری لوور افتتاح شد. اوج استقبال مردم از موزه در سده‌های 19 و 20 میلادی بود. 

 

 

 

معماری موزه 

از قرون گذشته موزه های و گالری ها غالبا در بناهایی ساده و یا بناهای قدیمی و تاریخی دایر می شوند که به موز ه دایر می شدند که به موزه تغییر کاربری یافته بودند اما امروزه و با اهمیت یافتن نقش و تغییر جایگاه معماری پیوندی ناگسستنی میان ظرف و مظروف (معماری موزه و آثار درون موزه) بوجود آمده و بسیاری از هنرمندان وبنیاد های هنری پی به ارزش های معماری موزه ها پردهو سعی دارند تا حداکثر بهره راز از هنرمعماری در جهت پشبر د اهداف خود ببرند 

امروزه جایگاه موزه ها فراتر از محلی صرفا برای حمل ، نگهداری و یا نمایش آثار هنری بوده و در بسیاری از موارد به شاخصه هایی منطقه ای ، ملی و بعضا مذهبی و سیاسی تبدیل گردیده اند . حدا از نقش فرهنگی و اجتماعی موزه ها ، می توان به نقش اقتصادی آنها د رجلب توریست اشاره نمود.

اهداف اصلی موزه 

جمع آوری، مستند سازی ، حفظ، پژوهش ، تعبیر و نمایش صورتی از شواهد مادی به منظور نمایش کارهای هنری ، موسسه مورد نظر باید حفاظت هایی را در برابر خسارت ، سرفت ، رطوبت ، خشکی ، نور آفتاب و گرد و غبار به عمل آوری و این آثار را با بهترین نور پردازی به معرضا نمایش بگذارد. این امر ، بطور عادی به تقسیم آن مجموعه به 

الف- اشیای مورد مطالعه     ب- اشیای نمایشی

 

عرصه بندی در موزه 

در موزه باید بین مجموعه اشیا به نمایش در آمده  ،محور هدایت و بخش های اطلاع ر سانی هماهنگی بوجود آورد. برای هر موزه به نسیبت ارتباط آن با بازدید کننده سه عرصه تعریف می شود. 

1- عرصه عمومی :  گالری ، کتابخانه ، آمفی نئاتر ( دسترسی بی واسطه) 

2- عرصه خصوصی : اداری ، انبارها، و غیره..... 

3- عرصه عمومی -  خصوصی : رستوران ها، فضاهای تحقیقاتی ، آموزشی ، سرویس های بهداشتی و غیره... 

دسته بندی موزه ها 

دسته بندی هویتی : 

1. دوره های تاریخی  2. موضوعی – یادواره ای  3. جغرافیایی

پیش از تاریخ حادثه ای (جنگ) محله ای 

تاریخی  موضوع(کودک) منطقه ای 

اسلامی  شخص خاص (آکواراکتو ملی 

 

اولین موزه‌های ایران 

1- موزه همایونی: موزه کاخ ناصرالدین‌شاه قاجار در کاخ انگلستان 1293- 1291 بود. ناصرالدین شاه دستور داد شمال کاخ را از جمله محل موزه قدیمی شاهان قاجار که هدایای خارجی را نگه می‌داشتند تخریب کنند. 

2- موزه ملی سال 1295 وزارت معارف: در یکی از اتاقهای مدرسه دارالفنون قرار داشت و بانی آن مرتضی قلیخان ممتازالملک بود و بعداً به ساختمان مسعودیه انتقال یافت. 

3- موزه هنر و صنایع: در سال 1309 حسین طاهرزاده هنرستان قدیم را تأسیس نمود که آثار دانشجویان و هنرمندان را در قسمتی از هنرستان نگه می‌داشت. 

4- موزه مردم‌شناسی تهران 1312: این موزه در سال 1347 به کاخ ابیض در محوطه انگلستان انتقال یافت. 

5- موزه ایران باستان یا موزه انسان‌شناسی: نخستین موزه علمی ایران است که خود مولود قانون جدید عتیقیات مصوب 1309 هـ . ش است که مظفرالدین شاه قاجار طی قانونی در سال 1278 هجری شمسی و 1900 میلادی اجازه کاوشهای علمی باستان‌شناختی را در نقاط باستانی کشور به مدت 60 سال به فرانسه داد که این قانون سه سال بعد لغو شد. 

 

 

 

فصل دوم

حوزه‌بندی عملکردها

 

 

طبقه‌بندی موزه‌ها 

موزه‌های تاریخی- موزه‌های هنری- موزه‌های علمی 

ریز فضاهای طراحی به طور کلی شامل 

1- ورودی اصلی و سر سرا (لابی) 

2- ورودیهای فرعی، دسترسیهای خدماتی و خروج اضطراری 

3- اطلاعات

4- فروش بلیط 

5- سینما (سالن نمایش) 

6- سالن کنفرانس

7- سالن اصلی همایش و ریزفضاهای آن

8- بخش اداری و کارکنان

9- اتاق پرسنل و رختکن

10-مرکز عضویت و اطلاعات

11- کتابخانه 

12- آتلیه و کارگاه 

13- کلکسیون دائمی 

14- گالریهای موقت 

15- مدیریت موزه 

16- فضاهای جمعی داخل و خارج بنا 

17- مسیرهای ارتباطی تعریف شده 

18- سرویسهای بهداشتی 

19- فروشگاهها

20- بخش خدمات مخصوص شامل: کارگاه فنی، خزانه یا انبار موزه، کارگاه عکاسی، کارگاه آماده‌سازی و مرمت، انبار تجهیزات، انبار اصلی و تحویل و بارگیری مخزن آثار. 

21- خدمات عمومی: انبار وسایل نو، انبار وسایل خارج از سرویس کارگاه تعمیر اشیاء غیر موزه‌ای، پست برق، تلفن عمومی، تأسیسات حرارتی و برودتی. 

 

روابط عملکردی 

موزه‌ها و گالری‌های هنری 

موزه‌ها و گالری‌های هنری، دارای اهداف مشابه و یکسانی هستند و به عنوان ساختمان نیز، در بسیاری از مشخصه‌ها مشترکند. در کل، اهداف اصلی موزه و گالری‌های هنری، جمع‌آوری، مستند‌سازی، حفظ، پژوهش، تعبیر و نمایش صورتی از شواهد مادی است. برای این منظور، افراد زیادی با تخصص‌های گوناگون مورد نیاز است. اما تفاوت‌های حایز اهمیتی بین گونه‌های متفاوت موزه و گالری هنری وجود دارد. مؤسساتی مثل مراکز میراثی، اکتشافی و برخی انستیتوهای فرهنگی وجود دارند که به گونه‌ای، موزه در نظر گرفته می‌شوند. 

به منظور نمایش کارهای هنری و اشیای فرهنگی و علمی، مؤسسه مورد نظر باید حفاظت‌هایی را در برابر خسارت، سرقت، رطوبت، خشکی، نور آفتاب و گرد و غبار به عمل آورد و این مجموعه به الف) اشیای مورد مطالعه و ب) اشیای نمایشی میسر است. نمایش باید به گونه‌ای صورت پذیرد که عموم، امکان دید اشیا را بدون هیچ تقلا و تلاش اضافی داشته باشند. این امر، تدابیر کاملاً خاصی را در اتاق‌هایی با شکل مناسب می‌طلبد. به خصوص در موزه‌ها که باید توالی جالب و منطقی در این خصوص وجود داشته باشد. 

تا سر حد امکان، هر گروه از تصاویر یک گالری هنری، باید دارای اتاقی جداگانه باشند و هر تصویر یک دیوار مختص به خود، که این، به معنای فضاهای کوچک است. این روش، فضای دیوار بیشتری را از اتاق‌های بزرگ، نسبت به مساحت کف در اختیار می‌گذارد. زاویه عادی دید انسان از 27 درجه بالاتر از سطح چشم آغاز می‌گردد. این برای یک ناظر ایستاده، به این معناست که تصاویری که به خوبی نورپردازی شده‌اند باید در فاصله 10 متری و کمتر از m90/4 بالاتر از سطح چشم یا، حدوداً cm70 پایین‌تر از سطح چشم به دیوار آویخته شده باشند. بهترین وضعیت برای نصب تصاویر کوچک‌تر نقطه تأکید بر سطح چشم است. 

بنابراین ضروری است تا سطحی برابر m25-3 برای هر تصویر، m210-6 از مساحت کف را برای هر مجسمه و m2 از فضای کابینت، برای هر 400 سکه اختصاص داده شود.