فصل اول: صفويان

صفوی، صفویه یا صفویان سلسله ای ایرانی و شیعه بودند که در سال های 880 تا 1101 هجری خورشیدی (برابر 907-1135 قمری و1501-1722 میلادی) بر ایران فرمانروایی کردند، بنیانگذار سلسله پادشاهی صفوی ، شاه اسماعیل یکم است که در سال 880 خورشیدی در تبریز تاجگذاری کرد و آخرین پادشاه حقیقی صفوی، شاه سلطان حسین است که در سال 1101 خورشیدی از افغانها شکست خورد.

دوره صفویه از مهمترین دوران تاریخی ایران محسوب می شود ، چرا که پس از نابودی حکومت ساسانیان، یک حکومت پادشاهی متمرکز ایرانی توانست بر سراسر ایران آن روزگار فرمانروایی کند. در حقیقت پس از اسلام ، چندین حکومت ایرانی مانند صفاریان ، سامانیان ، آل بویه و سربداران تشکیل شد، ولی هیچکدام نتوانستند تمام ایران را زیر پوشش خود قرار دهند و وحدتی میان مردم ایران به وجود آوردند.

صفویان، مذهب شیعه را مذهب رسمی ایران قرار دادند،وآن را به عنوان عامل همبستگی ملی ایرانیان برگزیدند. شیوه حکومت صفوی تمرکزگرا و قدرت مطلقه (در دست شاه) بود، پس از تشکیل حکومت صفویه، ایران اهمیتی بیشتر پیدا کرد و از ثبات و وحدت برخوردار شد و در عرصه جهانی مطرح شد. در این دوره روابط ایران و کشورهای اروپایی به دلیل دشمنی امپراتوری عثمانی با صفویان و نیز مسایل بازرگانی ( به ویژه تجارت ابریشم از ایران) گسترش فراوانی یافت. در دوره صفوی( به ویژه نیمه اول آن) جنگهای بسیاری میان ایران با حکومت عثمانی در باختر و با ازبکها در خاور کشور رخ داد که علت این جنگ ها مسائل ارضی و مذهبی بود. ایران در دوره صفوی در زمینه مسائل نظامی، فقه شیعه، وهنر (معماری ، خوشنویسی، ونقاشی) پیشرفت شایانی نمود. از سرداران جنگی نامدار این دوره می توان قرچقای خان، الله وردی خان، و امامقلی خان را نام برد. که هر سه از سرداران شاه عباس یکم بودند. از فقیهان و دانشمندان نامی در این دوره میرداماد، فیض کاشانی، شیخ بهائی، ملاصدرا، و علامه مجلسی قابل ذکر هستند. هنرمندان مشهور این دوره نیز رضا عباسی، میرعماد، آقامیرک هستند. ولی از نظر ادبی ، در دوره صفویه شاعر یا نویسنده بزرگی از ایران برنخاست و تنها در زمینه ادبیات شیعی و مرثیه سرایی آثاری درخور توجه پدید آمد.

اصالت خاندان صفویان

برخلاف بسیاری از سلسله ها که توسط سرداران و جنگاوران تاسیس شده اند. یکی از جنبه های منحصر به فرد خاندان صفویه در دوران پس از اسلام ایران رسیدن اصل و نسب آنها به صوفیان می باشد، این جنبه ی متمایز سلسله صفویه سبب مقایسه آنها با سلسله ی پیش از اسلام ساسانی می شود. سلسله ای که پایه گذاران آن از طبقه ی موبدان زرتشتی بودند و دین زرتشتی را به عنوان دین رسمی کشور اعلام کردند، همچنین این نکته باید ذکر شود که اجداد صوفی خاندان صفوی صفویه اصالتاً شیعه نبودند بلکه آنها پیرو فرقه ی شافعی اهل سنتد بودند. تغییر مذهب فرقه صوفیان خاندان صفوی به فرقه ای نظامی – سیاسی شیعه گرا در زمان نوه ی شیخ صفی الدین اردبیلی ، یعنی خواجه علی آغاز گشت.