نقش و اسطوره در فرش دستباف ایران

 

فهرست مطالب

 

نقش و اسطوره در فرش دستباف ایران : 2

رویاها وخیالبافی های انسانی دریافت. 2

طبقه بندی فرش های ایران : 3

گروه ۱- طرح های آثارباستانی و ابنیه اسلامی 4

گروه ۲- طرح های شاه عباسی 5

گروه ۳- طرح های اسلیمی 5

گروه ۴- طرح های اقتباسی 5

گروه ۵- طرح های افشان 6

گروه ۶- طرح های واگیره ای (بندی) 6

گروه ۷- طرح های بته ای (بته جقه) 6

گروه ۸- طرح های درختی 7

گروه ۹- طرح های تركمن 7

گروه ۱۰- طرح های شكارگاهی 7

گروه ۱۱- طرح های گل فرنگ 7

گروه ۱۲ - طرح های قابی ( خشتی) 8

گروه ۱۳- طرح های گلدا نی 8

گروه ۱۴- طرح ماهی درهم 8

گروه ۱۵- طرح های محرابی 8

گروه ۱۶- طرح های محرمات 9

گروه۱۷- طرح های هندسی 9

گروه ۱۸ - طرح های ایلی وعشایری 9

گروه ۱۹ – طرح های تلفیقی 9

نقوش گیاهی 13

نقوش حیوانی: 13

ارتباط طرح و نقش فرش با اسطوره 13

نقش فرش و اسطوره 15

 

نقش و اسطوره در فرش دستباف ایران :

اسطوره بخشی از ارزش های فرهنگی هر جامعه هستند چه به قول الیاده نمادها اسطوره وآیین را باید به مثابه ارزش های فرهنگی داوری كرد. اسطوره در زبان مرسوم قرن ۱۹ هر آنچه بود كه با واقعیت تضاد داشت . در جوامع ابتدایی اسطوره بازیگر حقیقت مطلق است زیرا تاریخ مقدسی را بیان می كند پس اسطوره در اینجا واقعی و مقدس و تكرار پذیر است. آفرینش اسطوره به شرایط خاصی نیاز دارد . اندیشیدن ما دوباره اسطوره به مثابه عنصری از تمـدن است . در واقــع اسطـوره و رفتار اسطوره ای سر مشق گسستن از زمان نا مقدس و یكپارچه شدن با خاستگاه است . خلق الگو برای كل جامعه از مشخصات اسطوره است . شاید كوشش برای رها سازی انسان نوین از سر منشأ تاریخ خود، همان بازگشت به شیوه اسطوره ای زندگی محسوب شود . تنها در جوامع نوین است كه انسان خــود را دست كــار روزانـه كه هرگز گریزی از آن نیست اسیر می یابد و چون دیگر نمی تــواند در ســاعات بیكاری از زمـان بگریزد. دفاع در برابر زمان كه هر نگرش اسطوره ای ظاهر می شود در واقع از شرایط انسانی جدایی نا پذیر بوده و به طر یق گوناگون و تغییر شكل یا فته ای در جهان نو پدیدار میشود . لیكن بیش از هر چیز این موضوع در دل مشغولی ها و سرگرمی های انسانی خود را نشان می دهد .لذا این نگرش اسطوره ای را می توان در سرگرمی ها و فعـالیت های نا خود آگـاه روانـی آدمیـان نظیـــر .

 

رویاها وخیالبافی های انسانی دریافت. 

با توجه به كلیه مفاهیم و تعاریفی كه در حوزه اسطوره ارایه می شود ،بایستی اذعان داشت كه دامنه كاربرد اسطوره درتمامی حیطه های زندگی اجتماعی وانفرادی واردشده است مصداق این كاربرد را میتوان در ورود اسطوره به ادبیات ،فلسفه ،دین ومذهب،جامعه شناسی وهنر جستجو كرد ،آمیختگی هنر و اسطوره آنگاه اهمیت خود را جلوه می دهد كه پس از دانستن وشناختن اسطوره های مختلف در می یابیم كه این مفاهیم جای پای خود را در راكان ومبانی واصول كاركردهای هنری محكم نموده اند. بحث فرش دستباف ایرانی و اسطوره تداعی بارزخود را درنقش فرش یادآور می سازد . هر چنددر این مختصر مجال نیست تا با بررسی اساس نقوش فرش های ایرانی كه تعداد آنها متجاوز از صدها نقش در كل كشور است .ارتباط آنها را با اسطوره ها مورد كنكاش قرار دهیم . لیكن تا حد مقدور و با رجوع به مطالعات و پژوهش های عمیق بزرگان فرش ایران سعی بر آرایه تعدادی از این نمونه ها در اینجاست. 

 

طبقه بندی فرش های ایران : 

طرح های ایرانی در جهان بیشتر به نام محل بافت آنها مشهور شده اند ؛ نظیر اصفهان ، كاشان ، مشهد ، ساروق ، در داخل كشور در نتیجه گردش قالیبافان و نقشه ها ، طرح ها كمتر به نام محل بافت معروف گشته اند . در واقع فرش های ایران نیاز به طبقه بندی علمی – هنری جدیدی دارند كه بر اساس این طبقه بندی بایستی تفكیك مشخصی به لحاظ دلایل شكل گیری نقش ، علل پیدایش طرح ها و نقوش و ریز نقش ها ، نوع جای گیری اشكال در متن و حاشیه فرش ، وجوه مشترك طرح های مورد استفاده و نوع تزئینات طرح انجام پذیرد.به طور خلاصه ، اسم یك فرش چنانچه فرشی ارزشمند باشد بایستی مشخص كننده اهمیت انسجام فرهنگی آن باشد . باید سنت ها و نوع سبك فرش در آن خلاصه بوده و مشخص كننده مكان بافت آن باشد و بدین ترتیب حوزه اجتماعی كه فرش در آن تعریف شده است ، آشكار شود . معذالك با مشخص شدن زادگاه هر نوع بافت ، چنانچه فرش حایز اهمیت باشد، هویت فرهنگی آن آشكار خواهد گردید . مكان و به خصوص تاریخ بافت به مشخص گردیدن حیطه فرهنگی كه از اصول طبقه بندی فرش است ، كمك خواهد نمود.طبقه بندی فعلی فرش ایران دو دهه عمر دارد و با اعتبار این تفكیك توسط شركت سهامی فرش ایران همین تقسیم بندی ،رواج داشته و در دانشگاه ها نیز تدریس می شود و عموم محققین فرش ایران بدان استناد می كنند. 

ضرورت ذكر این طبقه بندی در اینجا به لحاظ تعمیم مشروح مطالب مرتبط با اسطوره و نقش در یك نوع فرش به فرشهای دیگر و تسری مفاهیم مربوط است. این تقسیم بندی فقط با توجه به نوع تزیینات طرح و چگونگی جای گیری نقوش در متن فرش صورت گرفته و كلیه فرش هایی كه بر این مبنا وجوه مشتركی داشته باشند ، در یك گروه قرار می گیرند. آقای احمد دانشگر نیز در طی سخنرانی خود در باب همین موضوع در جلساتی كه در موزه ایران ،حدود سال ۱۳۷۴ و به تولیت بخش صنایع روستایی وزارت جهاد سازندگی ایراد نمودند ، گونه ای تقسیم بندی را در مورد تفكیك فرش های ایران بر شمردند كه در نهایت آن هم به ۱۹ گروه تقسیم بندی رایج فرش ایران می انجامد. 

 

طبق اظهارات آقای حسن بیگی كارشناسان تعداد طرح های فرش ایرانی را تا ۲۰۰۰ گروه برآورد می كنند . بعضی از این نقشه ها تغییر یافته یك نقش اصلی هستند . این ۱۹ گروه اصلی عبارتند از: نقشه های آثار تاریخی و مساجد ، نقوش شاه عباسی ، طرح های پیچ در پیچ اسلامی (اسلیمی)، طرح سراسری (تكراری)، طرح های بازوبندی (كه ضمن تكرار به قسمتی از طرح قبلی می چسبد)، طرح های بته جقه ای، طرح های اقتباسی (قفقازی ، افغانی ، گوبلن)، طرح درختی حیوان دار ، طرح تركمن ، طرح شكارگاه، قاب قابی ، گل فرنگ، گلدانی ، گل افشان ، ماهی درهم ، محرابی ، طرح های قلمدان (محرمات ، راه راهی ، ترمه ای)، طرح های هندسی ، طرح های ایلیاتی و طرح های تلفیقی.طرح های نوزده گانه شركت فرش ایران عبارتند از : 

 

گروه ۱- طرح های آثارباستانی و ابنیه اسلامی 

كلیه ی طرح هایی كه ملهم از نقوش و اشكال تزیینی بناها ، عمارات و كاشیكاری های آنها می باشند در این گروه جای دارند.البته طراحان فرش در برخی از طرح های اصلی نقوش این بناها حسب سلیقه خود تغییراتی را وارد نموده اند اما ساختار و تشابه اصلی طرح فرش با طرح اصلی بنا كاملاً حفظ گردیده است . معروف ترین طرح های این گروه عبارتند از: 

گنبد مسجد شیخ لطف الله ، سر در امامزاده محروق گنبد ، مسجد امام ، تخت جمشید، طاق بستان ، مسجد جامع اصفهان و... 

 

گروه ۲- طرح های شاه عباسی 

اساس كلیه طرح های شاه عباسی بر مبنای كاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است. در این طرح های گل های شاه عباسی به همراه بندهای ختایی و گاه تلفیق آنها با اسلیمی ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ارایه می دهند . انواع طرح های این گروه عبارتند از لچك ترنج شاه عباسی ، افشان شاه عباسی ، شاه عباسی درختی ، شاه عباسی شیخ صفی ، شاه عباسی جانوری و... 

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.