عنوان : بررسی شهرسازی شهر همدان در ادوار مختلف تاریخ

 

فهرست مطالب

چکیده  1

مقدمه  2

همدان در گذر تاريخ 2

خصوصيات بافت شهري همدان بر اساس اقليم 7

اصول طرح اقليمي مسكن در شهرسازی همدان 10

فرم ساختمان در شکل گیری شهر همدان 10

جهت ساختمان 11

نحوه استقرار ساختمان 11

ويژگي فضاهاي بسته 12

ويژگي فضاهاي باز 13

ويژگي فضاهاي نيمه باز 13

رابطه فضاهاي باز و بسته  14

ويژگي پشت بامها 14

ويژگيهاي جداره هاي باز 15

مصالح و جزئيات اجرايي 15

بازار 17

اولويت بندي در محيط GIS 20

چشم انداز همدان در آینده بعد از انقلاب 1357 23

تاریخچه شهرداری همدان 23

اهداف معاونت شهرسازی و معماری شهرداری همدان 24

پروژه های معاونت شهرسازی و معماری شهرداری همدان 25

شرح وظایف واحد طراحی و شهرسازی (شرح خدمات ارائه شده) 26

فعالیت های انجام شده 26

شرح وظایف نظارت بر صدور پروانه (شرح خدمات ارائه شده) 28

فعاليت هاي انجام شده 28

برنامه هاي آتی 29

برنامه های معاونت شهرسازی و معماری شهرداری همدان29

مدیریت های زیر مجموعه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری همدان 30

مدیریت طرح های توسعه شهری 30

شرح وظایف مدیریت هماهنگی و نظارت بر ساخت و سازها31

فضاهای شهری همدان 32

فضاهاي خطي شهر همدان  33

فضاهاي متمركز شهر همدان  34

طرح هاي عمراني اثر گذار نقطه عطفي در تحول شهرسازي همدان است  35

نتيجه گيري  37

منابع 38

 

چکیده 

شهر همدان با تاریخی متجاوز از 27 قرن، اولین پایتخت مادها در ایران بوده است این شهر زیبا در دامنه های سکونت گاه های یر به فلک کشیده و سرسبز الوند قرار دارد همدان از شرق به دشت وسیعی مشرف است که بر زیبایی شهر می افزاید قدمت، وجود ارتفاعات الوند، اقلیم مناسب، مردمان سخت کوش، متدین، قانع، عالم و  از ویژگیهای همدان محسوب میگردد که تاریخ شهر بر آن گواهاست

توانهای محیطی نسبتا مساعد و بالقوه زمینه های مطلوبی برای توسعه های اقتصادی و اجتماعی در شهر میتواند فراهم نماید که لازم است براساس برنامه ریزیهای دقیق ناحیه ای، شهری و روستایی به این مهم جامعه عمل پوشانیده شود جوانی جمعیت، مهاجرت بی رویه روستائیان به شهر همدان و بالا بودن تراکم نسبی جمعیت درحد سه برابر کشور، از دیگر مسائل مهم و مشکل آفرین شهر همدان محسوب میگردد که قطعا سیر تحول توسعه را تاخیر میبخشد و امکان اینکه شهر را درحد بحرانی جمعیت قرار دهد دور از انتظار هم نیست

تاریخ گذشته همدان وقایع فراوانی از نشیب ها و فرازهای همدان را بازگو میکند که کوههای همیشه جاوید الوند، قرنهاست شاهد آن است

تویی ای دامن الوند ورق تاریخ شهردفتر و دستک تو پر آ یاد گذشته ها

آخه ای پیر فلک قله ی الوند بلندقرنها شاهد سرسخت و صبور شهر ماس

این گذشته طولانی شهر را یادمانهای با عظمت شهر همدان برای دوستداران بازگو میکند که در اصل مقاله به اختصار بدانها پرداخته شده است

 

مقدمه 

جهت رسيدن به يك الگوي اقليمي در طراحي شهري همدان ، ابتدا بايد مشخصات آب و هوايي را مطالعه كرده و سپس به تحليل اطلاعات اقليمي بپردازيم در همين راستا، خصوصيات بافت شهري همدان را بر اساس اقليم بررسي مي كنيم از آنجا كه مسكن در معماري سنتي ايران در ارتباطي منطقي با عوامل اقليمي پديد آمده است ، لذا در اين پروژه تحقيقاتي به اصول طرح اقليمي مسكن در اين شهر پرداخته و در انتها به جمع بندي و نتيجه گيري اين پروژه پژوهشي مي رسيم 

 

همدان در گذر تاريخ

شهر همدان داراي تاريخ و پيشينه‌اي كهن است احداث و بناي اوليه‌ي آن را بيش از ۷۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح مي‌رسداين شهر به دستور دياكو پادشاه مقتدر ماد بنا شد و او پس از پايان كار احداث و ساختمان كاخي عظيم كه داراي قلاع و دژهاي متعدد بود، آن‌را پايتخت و محل خزانه‌ي خود قرار داد و نام هگمتانه را بر آن نهاد 

درباره‌ي چگونگي ايجاد هگمتانه مورخين يوناني نوشته‌اند: دياآكو پس از انتخاب محلي در كنار كوه الوند (اورتت يا اورنتس) جهت مركز حكومت خود شهر و كاخي عظيم كه شامل هفت قلعه‌ي تو در تو بود احداث كرد مهمترين و مستحكم‌ترين قسمت اين كاخ، قلعه‌ي هفتم بود

 كه داخل آن كاخ پادشاه و خزانه قرار داشت و آنرا اگباتابا ناميد يوناني‌ها واژه‌ي «هگمتانه» يا «هنگمتانه» را كه به زبان پارسي قديم به معني محل تجمع است اكتابانا مي‌نامند 

اين واژه در آثار به جاي مانده به زبان ارمني «اهمتان» و در زبان سرياني و پهلوي «اهمدان» آمده و در گويش نويسندگان عرب «اهمدان» به همدان تبديل گرديده است 

مي‌گويند در تورات نيز نامي از «احتمانا» آمده كه به احتمال زياد همان هگمتانه مي‌باشد 

تپه‌ي باستاني هگمتانه كه در مركز شهر همدان قرار دارد، بقاياي شهر باستاني هگمتانه پايتخت عهد كاسي‌ها، مادها و هخامنشيان است در كاوش‌هاي باستاني كه در اين تپه انجام گرفته آثار بسيار با ارزش و گرانبهايي از دوران باستاني اين شهر به دست آمده است 

هگمتانه يا همدان در طول عمر چند هزار ساله‌ي خود با فراز و نشيب و حوادث و وقايع زيادي روبرو شده، و دوران‌هاي سخت يا آرامي را پشت سر گذاشته و بارها ويران و آباد شده است 

هگمتانه براي اولين بار در دوران حكومت بخت‌النصر و به دستور او به كلي ويران شد ولي هنگامي كه داريوش بزرگ زمام امور را به دست گرفت، بر بازسازي و ترميم ويراني‌ها و آباداني آن همت گماشت و بعدها در دوران حكمراني اشكانيان و ساسانيان، با احداث كاخ‌ها و قصرهاي باشكوه براي اقامت پادشاهان اشكاني و ساساني اين شهر به اوج عظمت و آباداني و زيبايي خود رسيد، اما: 

با پيروزي اعراب نه تنها كاخ‌هاي سلطنتي تخريب بلكه تمام شهر به طور كامل ويران شد اين تسلسل آباداني و ويراني، حمله و تاراج و ترميم خرابي و بازسازي، قرن‌هاي متمادي تا سال ۱۱۳۵ هجري ادامه يافت و از آن سال به مرور ثبات و ايمني نسبي يافت و چون در مسير جاده‌ي ابريشم و راه‌هاي اصلي منطقه‌ي غرب كشور قرار داشت به زودي به صورت يكي از مراكز بازرگاني درآمد 

در شهر همدان و ديگر شهرهاي اين استان بقاياي آثار باستاني و تاريخي فراواني مثل كتيبه‌ها، برج‌ها، كاخ‌ها و… وجود دارد كه يادآور دوران عظمت و شكوه ايران باستان مي‌باشد تپه‌ي باستاني هگمتانه در سال ۱۹۱۳ ميلادي توسط يك هيأت فرانسوي كه از سوي موزه لوور پاريس ماموريت يافته بود، مورد كاوش و حفاري باستان شناسي قرار گرفت 

در حفاري‌هاي انجام شده علاوه بركشف اشياء با ارزش عهد باستان، آثاري به دست آمد كه نمودار وجود شبكه‌ي منظم آبرساني در شهر باستاني هگمتانه بود و در كاوش‌هايي كه در سال‌هاي ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۰ انجام گرفت، يكي ديگر از كهن‌ترين آثار تمدن بشر يعني حصار طولاني و دو برج عظيم اين شهر كشف شد

 

مهاجرتهاي اقوام آريائي نژاد ماد ازحدود3500 سال پيش به منطقه غرب ايران ومحدوده فعلي استان همدان واختلاط وسلوك آنان با اقوام مستقر در منطقه به تدريج منجر به شكل گيري نخستين حكومت فراگيربه مركزيت هگمتانه (همدان) در فلات قاره ايران گشت واين حكومت در 650 قبلاز ميلاد در اوج اقتدار خود ضمن غلبه بربزرگترين قدرت سياسي ونظامي آن عصر يعني دولت آشور قلمرو خود اراز شرق به آسياي ميانه ودرغرب به قلب آسياي صغير بسط داد 

بر اساس نوشته هاي هرودوت ورخ يوناني بدستور ديااكو نخستين پادشاه ماددرهگمتانه (همدان) پايتخت آنان استحكامات عظيمي شامل قلاع تودرتوو قصرهاي سلطنتي برپا گشت 

كثريت محققين علوم تاريخ وباستان شناسي را عقيده بر اين است كه تپه امروزي هگمتانه در دل شهر همدان برجاي مانده بقاياي همين تاسيسات ميباشد 

اين تپه طي چندين سال اخير مورد كاوشهاي باستانشناسي قرارگرفته وكارگاههاي كاوش واشيا ﺀ بدست آمده در معرض ديد علاقمندان قرارداردهمچنين انجام حفاريهاي باستان شناسي در تپه هاي گودين نزديك كنگاور ونوشيجان در ملاير گوشه هائي از فرهنگ وتمدن اقوام ماد رادراين زمان برماآشكار ساخته كه از جمله آنها مي توان به نخستين اشكال خط ونگارش وسكه هاي اوليه ومظاهر فرهنگ ديني ومعماري ايراني اشاره نمود

از دوره هخامنشيان علاوه بر سنگ نبشته هاي ميخي گنجنامه همدان تعداد قابل توجهي اشيا ﺀ زرين وسيمين ونيز بقاياي كاخهاي سنگي بيادگار مانده است كه علاقمندان ميتوانند ازآنها در موزه ملي كشور وموزه تپه هگمتانه بازديد كنند از دوره هاي سلوكي واشكاني در همدان مجسمه شير سنگي وگورستان پارتي ودر نهاوند نشانه هائي از يك معبد برجاي است

 شهرهمدان دردوره ساساني يكي از ضرابخانه هاي اين حكومت بوده وسكه هاي متعددي از اين دوره دردست مي باشدشهرنهاوند نيز در اين زمان داراي اهميت ويژه اي بود ودژ مستحكمي در آن قرارداشت ويكي از مراكز ايالات اسپهبد نشين هفتگانه اين دوره بوداعراب در يورش به ايران فتح نهاوند رافتح الفتوح ناميدند وگشودن همدان را به سال 645 ميلادي پس از فتح نهاوند بزرگترين پيروزي خود برساسانيان شمرده اند

 از آثار اين دوره مي توان به غار قلعه جوق درفامنين وبقاياي قلعه اي در همان محل اشاره كرد نفوذ وگسترش اسلام درايران تغييرات وتكامل شگرفي رابرپايه تعاليم اسلام واصول هنرها ومعماري قديمي كشور سبب شد ازاين دوره 1400 ساله در نقاط مختلف استان يادمانهاي متعددي برجاي مانده كه اهم آنها عبارتند از:

 

بناي بسيار زيبا وارزشمند ي همچون:

گنبد علويان از دوره سلجوقي – برج قربان – بقعه استر ومردخاي – بقعه خضر از قرون 7تا9 هجري درهمدان امامزده ازناو از دوره سلجوقي در فامنين – امامزاده هود واظهر دررزن وبقعه حبقوق نبي در تويسركان از قرن هشتم –امامزاده يحيي – امامزاده حسين وامامزاده اسماعيل د رهمدان ونيز كاروانسراي فرسفج ومدرسه علوم ديني شيخ عليخان زنگنه در تويسركان – آب انبار وسنگ نبشته اي معروف به كتيبه آقاجان بلاغي مربوط به بناي يك سد در اسدآباد – يخچال ميرفتاح در ملاير وحمام حاج آقا تراب در نهاوند ونيز تعدادي پل شامل پل شكسته (خسروآباد)در اسدآباد- پل كوريجان وآبشينه در همدان پل جهان آباد در فامنين – پل فرسفج ومجموعه بازار در تويسركان وپل زرامين در نهاوند جملگي از دوره صفوي وبازار,مسجد جامع وميدان امام همدان وبازارملاير ازابنيه مهم بعداز دوره صفوي

 

تصوير1 : نمودار زيست اقليمي ساختماني گيواني شهر همدان

تصوير2 : تقويم نياز اقليمي همدانخصوصيات بافت شهري همدان بر اساس اقليم

خصوصيات كلي بافت شهري همدان به قرار ذيل است :

الف) فضاهاي شهري كوچك و محصور

ب) بافت شهري متراكم و ابنيه متصل بهم

ج) جهت آفتاب و عوارض زمين عامل تعيين كننده در نحوه استقرار، گسترش و سيماي كلي شهر

د) كوچه ها و معابر اصلي به موازات خط تراز زمين و اغلب با عرض كم

تصوير 1: اسكيس از مجموعه بافت شهري همدان

تصوير 2 : نقشه راهنماي شهر همدان

به دليل سرماي بسيار زياد در بخش عمده اي از سال، در اين نواحي بافت شهري متراكم و ابنيه متصل به هم هستند تا بدين صورت سطح تماس فضاهاي گرم مسكوني با محيط سرد خارج كمتر شود  فضاهاي شهري نيز تا حد امكان محصور وكوچك هستند تا جريان باد سرد به داخل اين فضاها كمتر نفوذ كند به علاوه تابش حرارت از سطوح خارجي ديوارهاي گرم ساختمانها، تا حدي باعث اعتدال هواي سرد فضاهاي شهري مي شود و كوچك بودن اين فضاها از اين نظر نيز داراي مزيت است 

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.