چكیده مقاله

در اینكه مسجد در ابعاد گوناگونی چون بعد اجتماعی، سیاسی، قضائی، فرهنگی، آموزشی و ... به پیشرفت جامعه اسلامی یاری رسانده و در نتیجه باعث رشد تمدن نوبنیان اسلام شده است، هیچ شكی نیست ولی هر امری برای باز شناسی دارای نشانه ای است كه آن را از امور دیگر متمایز می سازد.

كلیسا و صلیب در قرون وسطی بخصوص در دوران جنگ های صلیبی بین مسیحیان و مسلمانان به عنوان نماد تمدن مسیحیت اطلاق می شد، لذا برپائی كلسیا و گسترش تعداد آن در هر كشوری به مصابه این امر بود كه تمدن مسیحیت، تمدن غالب است كما اینكه مسجد شهر قرطبه در آندلس با استیلاء مسیحیان به كلیسا تبدیل شد.

مسلمانان نیز از همان ابتدای تشكیل حكومت اسلامی و به دستور نبی مكرم اسلام 6 به ساخت مكانی سوق داده شدند كه در آینده به عنوان نماد و نشانه ی حكومت اسلامی معروف گشت و این امر به قدری مشهور شد كه در نماد  بودن مسجد به عنوان سنبل تمدن اسلامی كسی تردید نمی نمود.

بر این اساس، در شهرهائی كه از سابقه تاریخی بر خوردار بودند و بعدها به حوزه تمدن اسلامی وارد می شدند و به تدریج با ایجاد مساجد و گسترش تعداد مساجد و همچنین با ازدیاد مدارس اسلامی و سایر تأسیسات لازم، این شهرها رنگ تمدن اسلامی به خود می گرفتند و هر شهری متناسب با وضع جغرافیایی خود و بر اساس مشتركات شهرهای اسلامی و با آداب و رسوم و مختصات تمدن و فرهنگ اسلامی، گسترش و توسعه یافتند.

 

كلید واژه ها: مسجد، تمدن، فرهنگ، شهرسازی، تمدن اسلامی، سنبل، الگو، نماد.

 

مبحث اول : نماد

گاهی میان دو پدیده یا دو مفهوم ، چنان پیوندی  در ذهن  ما برقرار می شود كه با خطور یكی به فضای ذهن، دیگری نیز بلا فاصله در ذهن انسان حضور می یابد كه منطقیون در اصطلاح به آن دلالتمی گویند كه به سه نحو است  ؛

1.دلالت عقلی مثل اینكه با دیدن دود ذهن انسان پی به آتش می برد.

2.دلالت طبعی كه مربوط است به عواطف درونی به طور مثال شما از رنگ پریدگی شخصی پی به بیمار بودن او می برید كه در روانشناسی از آن به عنوان « زبان عواطف »تعبیر شده است.