عنوان

مقاله سفالگری و نقوش روی سفال

این فایل با فرمت ورد و آماده پرینت می باشد.

مقدمه   ۵

۱- اهمیت هنرهای ایران (تزئینات و آرایه ها)   ۸

۲- سفال و سفالگری معرف فعالیت جوامع بشری   ۱۶

تعریف سفال   ۱۹

سفال ایران در دوران پیش از تاریخ   ۲۰

تزئین بر روی سفال پیش از تاریخ ایران   ۲۲

سیر تحول سفال از پیش از تاریخ تا عصر حاضر در ایران   ۲۳

الف- مناطق مهم باستانی در ارتباط با سفال   ۲۷

شوش I به تفکیک لایه ها   ۳۷

۳- چگونگی شکل گیری نقوش تزئینی (آرایه های حیوانی) بر سفال   ۴۲

۴- مفاهیم نقوش حیوانی در سفالینه های کهن ایران   ۴۷

مفهوم نقش بزکوهی   ۶۲

قوچ   ۶۳

مفهوم نقش اسب   ۶۳

مفهوم نقش پلنگ   ۶۵

مفهوم نقش مار   ۶۵

مفهوم نقش ماهی   ۶۶

مفهوم نقش آب   ۶۶

مفهوم نقش پرنده   ۶۷

۱- نقش برجسته و نمودهای آن در هنر ایران   ۶۹

۲- تکنیک های اجرای نقش برجسته بر سفال   ۷۴

الف- موادو مصالح   ۷۴

ب- ابزار   ۷۶

ج- طرح   ۷۶

د- اجرا   ۷۷

ه- پخت   ۷۸

فصل سوم   ۷۹

گزارش کار عملی   ۷۹

منابع و مآخذ   ۸۳

امروزه نقش برجسته ها بيشتر حالت تزئيني يافته اند و در اندازه هاي مختلف بيشتر با گل براي تزئينات داخلي و خارجي بكار مي روند. آنچه باعث كاهش ارزش اين آثار به عنوان هنر مي شود طرحهايي است كه هنرمندان اجرا مي نمايند. بيشتر طرحهايي كه امروزه نه فقط در نقش برجسته بلكه در هنرهاي ديگر نيز اجرا مي شود چيزي جز تقليد زود هنگام از هنر غرب نيست كه هيچ گونه سنخيتي با فرهنگ و تمدن ايراني ندارد. تمدني كه در آن با وجود همه پستيها و بلنديها، هنر روال طبيعي تكامل خود را طي كرد و در اين راه هيچگاه از چهارچوب روح ايراني خارج نشد.

در طراحي پروژه عملي ارائه شده سعي شده است نيم نگاهي به هنر اصيل ايراني، سفالگري و هنر اصيل ايراني، نقوش روي سفال، صورت گيرد.

در طراحي اين نقوش، از نقاشي هاي اجرا شده بر روي سفال پيش از تاريخ بخصوص در سه منطقه سيلك كاشان، شوش و تل باكون الهام گرفته شده است.

در اين رساله نيز هر چند سعي شد تا نقوش بيشتر از حيث معني و مفهوم مورد بررسي قرار گيرند ولي بدليل كمبود منابع اين منظور به طور كامل برآورده نشد.

فصل اول

1- اهميت هنرهاي ايران (تزئينات و آرايه ها)

هنر از جمله اموري است كه در هزاره هاي پيش از تاريخ هم همراه هميشگي بشر بوده است و همگام با پيشرفت فرهنگ و تمدن بشر به رشد و توسعه خود ادامه داده است و امروزه كه بسياري از علائم و نشانه هاي فرهنگ و تمدن هاي قديم از بين رفته است آثار هنري كه از آن زمان باقي مانده است تا حدود زيادي به دانسته هاي ما در مورد اين تمدنها و فرهنگ انسانهاي پيش از تاريخ مي افزايد البته در اين ميان ايران از جمله مناطق محدودي است كه مورد سكونت بشر اوليه قرار گرفته و هنر در اين سرزمين مورد توجه خاص بوده و با ويژگيهاي مخصوص اين سرزمين تكامل يافته است.

دكتر آرتور اپهام پوپ در مورد اهميت و ويژگيهاي هنر ايران چنين مي نويسد: «در سراسر تاريخ دراز و پر حادثه ايران كه پر از انقلابها و پيروزيها و شكستها و كام و ناكاميهاست و هميشه در پي هرافول و نزولي صعود و ترقي پرثمري داشته هنر بزرگترين مايه و صفت خاص آن و هديه دائم ملت ايران بتاريخ جهان بوده است.

هنر ايران در درجه اول به زندگي پيوند نزديك دارد و تار و پود آن از تجربيات بشري بافته شده است. آنچه را كه خوار مايه و بازاري است مي آرايد و زيور مي‌بخشد. در همه دوران ايران باستان هنر ايران نيروهاي آسماني را مي جويد و مي‌كوشد با وسايلي كه دارد با اين نيرو ارتباط بيابد، از او ياري بخواهد، قهر و خشم او را فرو بنشاند و او را مدح و ستايش كند. از قديمترين زمان اگرچه هنر امري عادي و معمول بود ايرانيان براي زيبايي مقامي بلند قائل بودند. در طي قرنها هميشه ذوق و فهمي عام و استادانه مايه ترقي هنر بود. حمايت شاهان كه نسبت به هنر دلبسته و كريم بودند پيوسته وجود داشت و زيبايي هميشه و در هر امري به مقام عالي مي رسيد.

هنر با زندگي پيوسته بود و انواع هنرها نيز با يكديگر پيوند داشتند شيوه تجزيه و تقسيمي كه امروز معمول است شايد در نظر هنرمند ايراني عجيب مي نمود. هر هنري از هنر ديگر مشتق مي شد. اغلب موضوع نقاشي و شاعري يكي بود و شاعر و نقاش هر يك نكاتي از الهامات ذهن خود را بديگري القا مي كردند. هر دو در اجراي امر واحدي مي كوشيدند و اينقدر كم در بند شهرت و نام خود بودند كه ايثار نفس و فروتني ايشان براي ما موجب تعجب است» .

هنرمند ايراني در راه ايجاد اثر هنري خود پيوسته به هدف و آرماني و الهامي انديشيد و با اين انديشه احساسات دروني خود را به دنياي مادي منتقل مي كرد و به خاطر وجود همين تفكر و جنبه فراطبيعي هنر هيچگاه در پي بجا گذاشتن نام و نشاني از خود بر نيامد.

«هنر ايراني بر تزئين مبتني است. از همان آغاز هنرمندان خواسته اند نقشهايي را كه كنايه و نشانه اي از اشكال و امور خارجي است بنگارند و اين شيوه در نظر بعضي از فيلسوفان عمل اصلي و خاص ذهن بشري است. در اين شيوه امور خارجي با نقشهايي تصوير مي شود كه آنها را تعبير و تنظيم مي كند. اين گونه نقشها نه همان اشياء را به صورت انتزاعي نشان مي دهد بلكه جنبه عاطفي آنها را نيز جلوه گر مي سازد و چون اين نقوش بر عادات و عقايد ديني مبتني باشد و رابطه ميان هر علامت با آداب مذهبي ادراك شود ممكن است عميق ترين تاثير را بوجود بياورد. 

ابهت و جنبه روحاني هنر باستاني ايراني بسبب آنست كه كمال آن در تزئين مطلق است. تزئين كه منبع اصلي و هدف هنر ايراني است تنها مايه لذت  چشم يا تفريح ذهن نيست بلكه مفهومي بسيار عميق تر دارد.

نخستين ادراك مبهم ولي اساسي كه بشر از جهان داشت با نقوش و اشكال تزئيني صورت خارجي يافت و بوسيله همين نقوش انسان با سرنوشت دشوار و پرخطر خويش ارتباط بيشتري پيدا كرد. هر نقش و شكلي وسيله اي براي پرستش و مايه اي براي راز و نياز و آرامش و نيروي باطني گرديد. بسبب مجموع اين امور هنر تزئيني ايران كه از تجربيات ضروري ناشي شده بود به بالاترين درجه كمال رسيد و چون پيوسته بتاثير اين عوامل ظريفتر شده و توسعه فراوان يافته است اكنون مي تواند مستقيماً با دل آدمي سخن بگويد.» 

چنانچه امروزه با مشاهده نقوش تزئيني بر روي اشياء بجا مانده از آن دوران دريافته مي شود كه نقوش طراحي شده توسط هنرمند آن زمان اگرچه داراي اشاراتي به زندگي و عالم واقعي است ليكن بيشترين توجه آن به سمت عالم غير واقعي و روحاني است. 

«اين نقشهاي رمزي براي آنكه در ذهن انسان تاثير كند و روح را به هيجان بياورد لازم بود كه با وجوه اصلي ادراك بشري متناسب گردد. نقاشان مي بايست زباني براي بيان عواطف كشف كنند، نه تنها به منظور آنكه نقشهاي شناختني حاكي از اشياء و وابسته به زندگي بوجود آورند، بلكه به آن قصد كه انديشه خود را با نقوشي بيان كنند كه هر يك بخودي خود داراي تاثير خاصي باشد. البته اين روش با علم و اراده هنرمند پيش نمي رفت اما هنرمندان كهن كه نخستين نگارگران ظروف سفالي بودند علائم و اشكال خاصي ابداع كردند كه در نهايت وضوح و شدت تاثير بود و اين نقوش قراردادي براي ذهن خيال پرور ايرانيان راه توسعه و ترقي را گشود. نقاشان اين اه را در طي هزاران سال پيمودند. نقاشان ايران در عين آنكه به رسوم كهن پايبند بودند و آن را با متانت و وفاداري حفظ مي كردند در تكميل آن رسوم و ابداع دقايق جديد كوشيدند. اگر اين هنر بر اثر حوادثي كه نيروي ملي ايران را ناتوان مي كرد گاهي رو به ضعف نهاد قالبهاي آن روح كهن را حفظ كرد و زمينه را براي تجدد و تجديد رونق آماده نگهداشت.»