-1  بيان مسئله و اهميت موضوع: 

مهمترين بخش از هر برنامه ايمني و بهداشت و به عبارت كاملتر هر سيستم مديريت ايمني و بهداشت شناسايي خطرات است و در واقع موتورسيستم محسوب مي شود . ابتدا بايد خطرات را شناسايي نمود تا بتوانيم بر اساس آن راه مقابله و حذف خطر را پيشنهاد كنيم و اهداف و برنامه هاي ايمني بهداشت خود را تنظيم نماييم . هر چه شناسايي خطر دقيق تر باشد سيستم ما عملكرد بهتري را بروز مي دهد]6[

شناسايي خطر و ارزيابي ايمني روشهاي مختلفي دارد كه از جمله روشهاي شناسايي و ارزيابي خطر مي توان به گشتها و بازرسي هاي ايمني مميزي FMEA و JSA و HAZOP و ... اشاره نمود دستورالعملهاي OSHA يكي از ابزارهاي كيفيت است كه هر مدير لازم است با آن آشنايي داشته باشد. ]8[

درآمريكا هر روزه تعداد زيادي از كارگران در محيط كار كشته يا مجروح مي شوند مي توان با در نظر گرفتن شرايط محل انجام كار و تهيه روش مناسب انجام كار و آموزش مناسب همه كارگران در جلوگيري از بروز بيماريها و صدمات اقدامات مؤثري صورت داد. ]9[

بر طبق گزارش سازمان بين المللي كار (ILO)روزانه 5000 نفر در جهان به علت حوادث و بيماريهاي ناشي از كار جان خود را از دست مي دهند و ساليانه چهار درصد توليد ناخالص داخلي در جهان معادل 1 ، 51/2 ، 53/3 ميليون دلار آمريكا صرف هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم بيماريها و حوادث ناشي از كار مي شود.

مبلغ فوق 20 برابر بيشتر از كل كمكهاي بين المللي براي توسعه كشورهاي جهان سوم است . بنابراين حوادث ناشي از كار يك زيان ملي به حساب مي آيد . لذا پيشگيري از حوادث ناشي از كار از نظر اجتماعي و اقتصادي داراي اهميت خاصي است . كارشناسان ايمني معتقدند بيش از 80% حوادث و بيماريهاي ناشي از كار  با روشهاي ساده و كم هزينه قابل پيشگيري است. ]10[

اگر چه از دير باز علل حوادث و عوارض ناشي از كار اعمال نا ايمن يا شرايط نا ايمن و غير بهداشتي عنوان شده است اما چند دهه يروي اين از ديدگاه در تلاش براي بهبود شرايط ايمني و بهداشتي محل هاي كار ثابت نمود كه اين دو عامل ثانويه بوده و علل ريشه اي (اوليه) وجود آنها نقص در يك سيستم مديريت سازمانها و به عبارتي نبود يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت در سازمان مي باشد]11[

روشهاي زيادي براي ارزيابي ريسك وجود دارد اما يك روش سودمند ارزيابي ريسك علاوه بر ساده بودن بايد متناسب با ماهيت فعاليتها فرآيندها فرهنگ و ساير ويژگي هاي سازمان مورد نظر باشد از جمله روشهاي ارزيابي ريسك موجود روش تجزيه و تحليل شكست (عوامل شكست) و آثار آن(FMEA) مي باشد. ]8[

اطلاعات حاصل از ارزيابي ريسك انجام شده به روش FMEA سه كاربرد اساسي دارد:

1- تعيين نقاطي كه نيازمند بهينه سازي از نظر ايمني و بهداشت حرفه اي هستند ، تا ريسك آنها به حداقل قابل تحمل كاهش يابد.

2- اولويت بندي درجه اهميت خطرات جهت اختصاص منابع محدود مالي فني و انساني در بر طرف سازي نقايص و بهبود شرايط .

3- تعيين محتواي آموزشهاي كلاسيك و ضمن كار در زمينه ايمني و بهداشت حرفه اي ]10[ 

2-1 مروري بر مطالعات مشابه 

در مطالعه اي تحت عنوان شناسايي تجزيه و تحليل خطرات شغلي در يكي از شركتهاي توليد شير كه توسط زهرا رضواني انجام شد ]12[ نشان داد كه بين خطرات احتمالي موجود در اين شركت سروصداي ناشي از تجهيزات خط توليد از جمله دستگاه تترايك و دستگاه سبد شويي بيشترين فراواني نسبي (64%) و پس از آن خطراتي مثل استنشاق بخارات سود و اسيد (32%) و سوختگي ناشي از اسيد سود (32%) بيشترين فراواني نسبي را به خود اختصاص مي دهند در اين مطالعه تعداد مشاغل مورد بررسي 28 شغل و تعداد خطرات شناسايي شده 380 خطر بوده است.

در تحقيقي كه در يكي از شركتهاي پالايش نفتي تحت عنوان بررسي خطرات منجر به ايجاد حوادث در يكي از شركتهاي پالايش نفت بوسيله احمد اسدي انجام شد ]13[ نشان داد.

كه خطر سقوط از اتفاع با فراواني نسبي (12%) و سپس خطر ليز خوردن با فراواني نسبي (10%) در شركت مورد بررسي منجر به ايجاد حوادث شده است.

تعداد كل خطرات شناسايي شده 4250 خطر بوده است.

3-1 اهداف : 

 هدف كلي : 

شناسايي خطرات و كاهش معيارهايي كه عدد ريسك بالاتري ايجاد مي كنند.

 اهداف ويژه : 

1- شناسايي خطرات احتمالي موجود در هر شغل.

2- تعيين شغل داراي بيشترين خطر احتمالي .

3- تعيين روشهاي كنترل خطرات موجود در شغل .

4- تدوين آئين نامه ايمني براي مشاغل مورد بررسي.

4-1 محدوده كاربرد: 

محدوده كاربرد اين رويه در كليه فعاليتهاي عادي و غير مادي و اضطراري و نيز كليه افرادي كه به هر نحوي به كارخانه رفت و آمد دارند نظير پرسنل، پيمانكاران ، بازديد كنندگان و ... را در برمي گيرد. 

5-1 مواد و روش ها : (Material and Method)

در اين مطالعه كه از نوع توصيفي مي باشد ابتدا مشاغل در قسمت هاي مختلف كارخانه مشخص گرديد كه ميزان كل شغل هاي موجود در اين قسمت ها 17 شغل عمده بوده و مشاغل از نظر نوع خطرات ، روتين و يا غيره روتين بودن فعاليت تجزيه و تحليل شدند و جداول مربوطه با استفاده از روش مشاهده و بررسي حوادث قبلي ، مصاحبه با كارگردان و كليه فرم و شناسايي فعاليت و خطرات تكميل گرديد.

6-1 نتايج : (Results)

نتايج بدست آمده شامل 17 كاربرگ FMEA است و نتايج حاصل از بررسي جداول نشان داد كه در بين خطرات احتمالي موجود در اين صنعت خطرات سرو صدا ، استنشاق گردو غبار و خطرات مكانيكي به ترتيب بيشترين فراواني را به خود اختصاص داده اند يعني از 60 خطر شناسايي شده در اين واحد خطرات مزبور 40 درصد فراواني را شامل مي شوند و مهمترين راهكار كنترلي پيشنهاد شده براي خطرات شناسايي شده ، تهيه دستورالعملهاي جديد، حذف يا تكرار بعضي از وظايف و اجراي برنامه هاي آموزش مداوم و بازنگري و پيگيري مجدد و مرتب فعاليتها و خطرات مي باشد .

7-1 بحث و نتيجه گيري : (Discussion and conclusion)

صرفاً انجام روش FMEA و ارائه پيشنهادات كنترلي و اصلاحي ضامن بهبود اين سيستم نيست اين تازه نقطه شروع كار است براي اينكه اصلاحات صورت بگيرد بايد شرايط را مهيا و آماده كرد . مهيا كردن شرايط يعني اينكه در سازمان يك فرهنگ ايمني مثبت ايجاد شود در يك فرهنگ ايمني مثبت همه اعضاء مجموعه از مديريت گرفته تا كاركنان همگي نسبت به رعايت و ارتقاء ايمني تعهد دارند . عوامل سازماني نيز تأثير بسزايي بر روند پيشرفت و يا پيشرفت ايمني سيستم دارند .