فهرست

بخش اول. ۱

زندگینامه‌ مهندس‌ مهدی‌ بازرگان‌.. ۱

زمینه‌های‌ زندگی‌.. ۱

خانواده‌. ۱

اوضاع‌ اجتماعی‌.. ۶

بازرگان‌ در فرانسه‌. ۹

بازگشت‌ بازرگان‌ و خدمت‌ در دولت‌.. ۲۰

تحولات‌ منطقه‌ هم‌ جهت‌گیری‌ رضاشاه‌ را در مورد این‌ مسائل‌ تقویت‌.. ۳۰

مبارزه‌ ایدئولوژیکی‌ بازرگان‌.. ۳۲

جمع‌بندی‌.. ۴۱

بخش دوم. ۴۶

زندگینامه سیاسی  مهندس مهدی بازرگان.. ۴۶

صحت مشی بازرگان.. ۵۴

منبع: ۶۲ 

بخش اول 

زندگينامه‌ مهندس‌ مهدي‌ بازرگان‌

زمينه‌هاي‌ زندگي‌ 

1-1-  دوران‌ خانواده‌، دانشگاه‌ و جواني‌ بازرگان‌، از 13 تا 33 سالگي‌ هم‌زمان‌ است‌ با دوران‌ حكومت‌ و سلطنت‌ رضاشاه‌ از 1299 تا 1320 شمسي‌. در اين‌ مرحله‌ مي‌توان‌ شاهد رشد فكر مذهبي‌ بازرگان‌ بود كه‌ با تلقي‌ علمي‌ دبيرستاني‌ در هم‌ آميخت‌، در فرانسه‌ تجلي‌ ملي‌ و سياسي‌ پيدا كرد و در بازگشت‌ به‌ وطن‌ عنصر تجدد را وجه‌ غالب‌ قرار داد. پس‌ از سقوط‌ رضاشاه‌، محتوا، آهنگ‌ حركت‌ و گستردگي‌ فكر اجتماعي‌ و سياسي‌ بازرگان‌ متحول‌ شد. در فصل‌ اول‌ ريشه‌ گرفتن‌ انديشه‌ اجتماعي‌ او را دنبال‌ مي‌كنيم‌. 

خانواده‌ 

1-2- جنگ‌ ميان‌ مشروطه‌خواهان‌ و طرفداران‌ استبداد قاجار آغاز شده‌ بود كه‌ مهدي‌ بازرگان‌ در تهران‌ چشم‌ به‌ جهان‌ گشود (1286). پدرش‌ حاج‌ عباس‌ قلي‌ تبريزي‌ موسوم‌ به‌ «آقا تبريزي‌» (1333-1247) فرزند حاج‌ كاظم‌ در 18 سالگي‌ از آذربايجان‌ به‌ تهران‌ آمده‌ و بانو صديقه‌، دختر حاج‌ سيدحسين‌ طباطبايي‌ را به‌ همسري‌ گرفته‌ بود. اين‌ زوج‌ پنج‌ پسر و چهار دختر به‌ جهان‌ آوردند كه‌ جملگي‌ در فرهنگ‌ فارسي‌ تهران‌ بزرگ‌ شدند. آقا تبريزي‌ مردي‌ باهوش‌ و زيرك‌ بود. تاجري‌ خود ساخته‌ و ثروتمند كه‌ قبل‌ از مهاجرت‌ به‌ تهران‌ مكه‌ رفته‌، حاجي‌ بود. مدتي‌ رياست‌ «هيئت‌ تجارت‌» و «اطاق‌ تجارت‌» تهران‌ را به‌ عهده‌ داشت‌ تا رضاشاه‌ هر دو را برچيد. ميزان‌ ثروتش‌ را نمي‌دانيم‌ اما رفت‌ و آمدهايش‌ نشان‌ مي‌دهد سري‌ در سرها داشت‌. هم‌ او بود كه‌ نام‌ فاميل‌ بازرگان‌ را برگزيد. 

در دين‌، آقا تبريزي‌ پايبند فرايض‌ بود. درس‌ مكتب‌ داشت‌ و قرآن‌ مي‌خواند. در مبارزه‌ با «بي‌ديني‌ و فحشاء» پيشگام‌ مي‌شد و در خانه‌ جلسه‌ بحث‌ ميان‌ علماي‌ مذهبي‌ و مخالفين‌ مي‌گذاشت‌. تا آنجا كه‌ ما مي‌دانيم‌ در دين‌ تعصب‌ كور به‌ خرج‌ نمي‌داد. نمونه‌ آنكه‌ فرزندانش‌ را به‌ زهر كتك‌ مسلمان‌ نكرد و مهدي‌ را به‌ فرهنگ‌ فرستاد. برپايي‌ جلسات‌ بحث‌ و گفتگو اشاره‌اي‌ است‌ كه‌ براي‌ تعقل‌ و منطق‌ قائل‌ بود. برخلاف‌ متعصبين‌ مذهبي‌ كتاب‌ خارجي‌ در خانه‌ نگه‌ مي‌داشت‌ و روزنامه‌خوان‌ بود. 

آقا تبريزي‌ در امور اجتماعي‌ دست‌ داشت‌. در سال‌ قحطي‌ ] ايران‌ در قرن‌ گذشته‌ چند بار گرفتار قحطي‌ شد [ همراه‌ ديگر تجار بازار دارالاطعامي‌ به‌ راه‌ انداخت‌. در دوران‌ انقلاب‌ در زمره‌ مشروطه‌خواهان‌ درآمد و يكبار نيز، از طرف‌ آذربايجانيهاي‌ پايتخت‌ كانديد مجلس‌ شوراي‌ ملي‌ شد اما رأي‌ كافي‌ نياورد. تماسهاي‌ سياسي‌اش‌ خوب‌ بود و من‌ جمله‌ با سيدحسن‌ مدرس‌ و احمدشاه‌ ارتباطاتي‌ داشت‌. مورد مشاورت‌ برخي‌ از مراجع‌ ديني‌، من‌ جمله‌ حاج‌ عبدالكريم‌ اصفهاني‌، قرار مي‌گرفت‌. در دوران‌ دولت‌ دكتر محمد مصدق‌ از آيت‌اللّ'ه‌ حسين‌ بروجردي‌، رهبر ديني‌ وقت‌ خواست‌ كه‌ از اوراق‌ قرضه‌ ملي‌ دولت‌ حمايت‌ كند. 

آقا تبريزي‌ در دوران‌ سختي‌ گليمش‌ را از آب‌ بيرون‌ كشيده‌ بود. كودكي‌ پسرش‌، مهدي‌، هم‌زمان‌ بود با فروپاشي‌ نظام‌ قاجار در دوران‌ پس‌ از انقلاب‌ مشروطه‌، جنگ‌ جهاني‌ اول‌ و سه‌ شورش‌ شمال‌ (شيخ‌ محمد خياباني‌ در تبريز، كلنل‌ پسيان‌ در خراسان‌ و ميرزاكوچك‌خان‌ جنگلي‌ در گيلان‌) كه‌ به‌ تشنجات‌ اجتماعي‌ افزود و نظام‌ دولت‌ را به‌ مرز فروپاشي‌ كشاند. هنگامي‌ كه‌ مهدي‌ بازرگان‌ پا به‌ دبيرستان‌ گذارد رضاخان‌ ميرپنج‌ كودتايش‌ را به‌ فرجام‌ رسانده‌ بود و مي‌رفت‌ تا به‌ تدريج‌ حكومت‌ مطلقه‌ خود را زير پرچم‌ سازماندهي‌ نوين‌ دولت‌، تجدد، تمركزگرايي‌ و ناسيوناليسم‌ مسلط‌ كند. آنچه‌ كه‌ از نظر خانواده‌ بازاري‌ و مذهبي‌ بازرگان‌ قاعدتاً بايد مورد توجه‌ قرار مي‌گرفت‌ نخست‌ مذهب‌زدايي‌ رضاشاهي‌ و سپس‌ مهارسازي‌ طبقه‌ بازاري‌ بوده‌ است‌. 

 

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.