چكيده

در هر كدام از بيداري ها بايد به تربيت صحيح، محيط مناسبي را بوجود آورد تا رشد و تعالي جوان را به همراه داشته باشد. در دوره جواني، شرايط و امكاناتي پديد مي آيد كه گرد و خاك فطرت به كنار مي‌رود و با هشياري فطرت مذهب هم بيدار مي شود. اين بيداري در نوجوان عاملي براي رشد معنوي و اخلاقي مي شود ديد و بينش و نگرش خاص نسبت به جهان در او بوجود مي آيد جهان بيني او عوض مي شود و وجدان هم در او بيدار شده و خود راي خويشتن قاضي و داور است اگر گناه و خطايي مرتكب شود خود را سرزنش مي كند اين بيداري خود از عنايات لطيف الهي و عاملي براي خود كنترلي است.

درآموزش و تعليم هر موضوع، اصول و مباني ساختار آن موضوع از اهيمت ويژه و اساسي برخورداراست نياز به پرستش ونيايش يكي از نيازهاي اساسي و عميق است كه در عمق روان بشر وجود دارد. انسان به اقتضاي فطرت الهي خود و به دليل آنكه موجودي است چند بعدي و به اعتبار كرامتي كه داراي ميل ها و جاذبه هاي معنوي است كه ساير موجودات فاقد آن هستند.

بنابراين در دعوت جوانان و نوجوانان به دين و نماز بايد به گونه اي عمل كنيم كه آنها احساس آزادي كنند يعني نبايد هيچ گاه آنها را مجبور به دينداري كنيم يا براي انيكه مثلاً ديندار شوند به آنها مزاياي زيادي بدهيم بايد بتوانيم آنها را به عقيده اي معتقد كنيم، آن اعتقاد دروني خواهد بو. يعني اعتقاد كه نه براي جلب منفعت است و نه به دليل ترس از قدرت خانواده مهمترين متولي تعليم و تربيت دين بچه هاست براي انجام درست اينكار بايد ابتدا انس ديني ايجاد شود و بچه عادت كند به انجام تعاليم ديني از جمله نماز بعد معرفت ديني بوجود مي آيد با استدلال و تجربه و تحليل مسائل ديني زمينه تفكر ديني فراهم مي گردد براي تجزيه و تحليل مسائل ديني، لازم است با استفاده از سخنان بزرگان، اشعار ارزشمند سعدي، مولوي. حافظ و ... زمينه جذابيت و آشنايي با رازها و اسرار نماز و تفكر براي نيل به معرفت ديني را فراهم كنند. نقش خانواده و اطرافيان در اين دوره بسيار حساس است زيرا با هدايت جوانان به سوي انتخاب دوستاني شايسته و معاشرت با افراد باتقوا، امر در دست يابي به شاكله ديني مدد مي رساند. در اين مسير كه انتخاب همنشين بسيار سفارش شده است. حضرت‌ علي (ع) مي فرمايند: « از مصاحبت با مردم فاسد بپرهيز كه طبيعت تو به طور ناآگاه، ناپاكي و بدي را از طبع او مي دزدد در حاليكه تو از آن بي خبري» يكي از بركاتي كه رفتن به مسجد و نماز دارد پيدا كردن دوستاني خوب و مؤمن است.

خانواده براي تربيت ديني و مذهبي فرزندان و ترغيب آنها به اقامه‌ي نماز بايد صادق و راستگو باشند. اين اصل اول است خداوند مي فرمايد: « اليه يصعد الكلم الطيب و العمل الصاح يرفعه(1) سخنان پاك به سوي او بالا مي‌رود و عمل صالح به ان رفعت مي بخشد» در خانواده هايي كه بزرگترها تظاهر به دينداري مي كنند نمي‌توانند بچه هاي خود بخصوص نسل جوان را جذب دين و نماز نمايند. اصل دوم اينكه گاهي ممكن است پدر و مادر سختگيري كنند براي تعليم مسائل ديني ولي اصل همان تشويق است. خداوند در قرآن مي فرمايد: « خدا كسي است كه با ملائكه بر شما درود مي فرستد تا شما را از تاريكي به سوي روشنايي درآورد و به مؤمنان مهربان است.»(2)

اين آيه نشانه مي دهد كه سرلوحة هدايت و رشد انسانها رحمت و مهرباني كردن با آنهاست. پس براي تشويق جوانان و نوجوانان بسوي نماز بايد آنها را تشويق نمود. اصل بعد اينكه بايد فلسفه نماز را براي  فرزندان بيان نمود يكي از دلايلي كه بعضي از جوانان نماز راسبك مي شمارند بي اطلاعي آنها از فلسفه اين فريضة الهي است قرآن كريم مي فرمايد: « ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر و لذكرالله اكبر...» (3) جوانان به حكم فطرت از آلودگيها نفرت دارند و دوست دارند به پاكي ها برسند پس بدانند نماز چاره ساز است و در جايي ديگر خداوند در قرآن كريم مي فرمايد: « يا ايها الذين امنو استعينوا بالصبر و الصلوة  ان الله مع الصابرين» (4) پس يكي از حكمت هاي اقامة نماز مزين شدن به صفت استقامت و استعانت از ذكر الهي در دشواري هاست. جوانان بايد بدانند خدا خيلي به آنها نزديك است خداوند خود مي فرمايد: « و اذا سالك عبادي عني فاني قريب اجيب دعوه الداع اذا دعان.»(5) نوجوانان و جوانان بايد به كمك خانواده ياد بگيرند كه اگر فرمان خدا را اجابت كنند خدا دعاي آنها را مستجاب مي كند. پس با عزمي قوي به سوي خدا مي روند و به او پناه مي برند.

پس اگر خانواده درست فرزندان را تربيت نمايند و آنها اهل باشند و تعلق به خانواده را مهم بدانند خط هدايت والدين را پيش مي گيرند. پس هنر والدين اينست كه اهليت فرزندان را حفظ كنند. وقتي اين امر به قوت خود با قيست فرمان به اقامه نماز هم اثر بخش خواهد بود. 

اين چكيده اي بوده از مطالب مطرح شده در مقاله علمي، پژوهش تحت عنوان « خانواده و نقش آن در گرايش جوانان به نماز»